CÜMLEDE ANLAM
Öznel Anlatımlı Cümleler
Kişiden kişiye değişen, doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanamayan,
kişisel duygu ve düşüncelerin yer aldığı cümlelerdir.
· Futbol
çık eğlenceli bir oyundur.
· Kitap
okumak her şeyden keyiflidir.
· Büyük
kentlerde yaşamak insanı bunaltıyor.
· Mavi
elbise insanlara yakışıyor.
· Duygusal
şarkılar herkesi etkiler.
Nesnel Anlamlı Cümleler
Kişiden kişiye değişmeyen, kişisel duygu ve düşüncelerin
yer almadığı, doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilen yargıları anlatan cümlelerdir.
· Türkiye’nin
üç tarafı denizlerle çevrilidir.
· İstanbul
Türkiye’nin en kalabalık şehridir.
· Yazarın
iki öykü bir de şiir kitabı yayınlanmış.
· Eser,
dört bölüm halinde sinemaya uyarlanmış.
· İstanbul
1453′te fethedildi.
Karşılaştırma Cümleleri
İki durum, olay veya varlığın benzer ya da farklı yanlarını
belirten cümlelerdir. Karşılaştırma cümlelerinde genel olarak ‘’ gibi, kadar, daha,
ise, en’’ gibi sözcükler kullanılır.
· Roman,
öyküden daha uzundur.
· Denizli
ve Kayseri’den başarılı iş adamları çıkmıştır.
· Kışın
Sivas, İstanbul’dan daha soğuktur.
· Televizyon
da sinema kadar etkilidir.
· Köyün en güzel
çileği bahçemizde yetişir.
Amaç – Sonuç Cümleleri
Bir eylemin hangi amaçla yapıldığını ya da yapılacağını
anlatan cümlelerdir. Bu tür cümlelerde de “için, diye, üzere” gibi
edatlardan yararlanılır.
· Dedemi
görmek için köye gideceğim.
· Üşümesin
diye üzerine battaniye örttüm
· Kitabı
yetiştirmek için çok çalıştık.
· Ona
sık sık öğüt verirdi; iyi bir insan olsun diye.
· Bildiklerini
anlatmak üzere karakola başvurdu.
Neden-Sonuç (Sebep-Sonuç)
Cümleleri
Bir eylemin hangi sebeple yapıldığını bildiren cümlelerdir.
Bu cümlelerin yüklemine “neden? Niçin?’’ soruları sorulduğunda bir cevap alınır.
Neden-sonuç cümleleri iki bölümden oluşur: Birinci bölüm neden (sebep), ikinci
bölüm ise sonuç bildirir. Genellikle “için, -den, -diğinden, ile” gibi
ekler ve edatlar kullanılır.
· Numaranı
kaybettiğim için seni arayamadım.
· Yağmur
yağdığından trafik kilitlendi.
· Geziye
katılmadı çünkü hastaydı.
· Yağmur
yağınca maç iptal oldu.
· Malzeme
yetersizliğinden inşaat yarım kaldı.
Koşul-Sonuç Cümleleri
Bir olayın veya durumun gerçekleşmesinin başka bir olaya
ya da duruma bağlı olduğunu belirten cümlelerdir. Türkçede koşul anlamı ‘’-sa / -se ‘’ekleriyle sağlanır. ‘’ Ancak, ise, -ince, -dıkça, -mi, ama, üzere’’
ile de koşul anlamı sağlanabilir.
· Ödevlerini
bitirirsen dışarı çıkabilirsin.
· Düzenli
çalıştın mı başarılı olursun.
· Bizim
buralara yağmur yağdıkça her yer toprak kokardı.
· Akşama
geri vermek üzere bu kitabı alabilirsin.
· Kitabımı
sana veririm ama geri getirirsen.
· Bazı
şeyleri yaşadıkça anlayacaksın.
Örtülü Anlam
Cümlede açık olarak söylenmediği halde, cümlenin
anlamından veya cümledeki bazı ifadelerden çıkarılabilen anlama örtülü
anlam denir. Örtülü anlamın bulunduğu cümlelerde karşılaştırmalara,
aşamalı durumlara yer verilebilir. Ağırlıklı olarak “de” bağlacı kullanılır.
· Mehmet yine kaza
yapmış.
cümlesinden Mehmet’in iyi bir sürücü olmadığı ve daha önce de kaza yaptığı
anlamları çıkıyor. Bu anlamlar o cümlenin örtülü anlamlarıdır.
· Hava artık soğumaya
başladı.
cümlesinde havanın daha önce sıcak olduğu anlaşılmaktadır. Cümlede
belirtmemesine rağmen bu anlamı çıkartabildiğimiz için bu cümlede örtülü
anlam vardır.
Geçiş ve Bağlantı İfadeleri
Konuşmalarımızda ve yazılarımızda düşüncelerimizden,
eylemlerimizden bahsederken geçiş ve bağlantı unsurlarını ve
bazı yönlendirici ifadeleri kullanırız.
Ø Türkçemizde
düşüncenin yönünü değiştiren, farklı düşünmeye yönlendiren ifadeler şunlardır: “ama,
fakat, lakin, yalnız, ancak, oysaki, ne var ki, halbuki, buna rağmen, yine de”
· Bisiklet
almak istiyorum yalnız hangisini alacağıma karar veremiyorum.
· Dün
akşam yine gelmedin oysaki geleceğine söz vermiştin.
·
Öğrenmesi için çok zorladım ne var
ki zorla güzellik olmuyor.
Ø Destekleyici
ve açıklayıcı ifadeler şunlardır: “özellikle,
örneğin, örnek olarak, mesela, hatta, üstelik, ayrıca, açıkçası, açıklamak
gerekirse, başka bir deyişle, yani”
· Tüm
mutfağı tek başına toplamış, üstelik yemek de yapmış.
· Seneye
Samsun’a taşınacağız hatta oradan ev bile alacağız.
· Bu
defa yeni yılın ilk ayında yani ocakta tatile çıkacağım.
Ø Özetleyen
ve sonuç bildiren ifadeler şunlardır: “kısacası,
özetle, son olarak, sonucunda, böylece, böylelikle, görüldüğü gibi”
· Kısacası artık
sizinle çalışmak istemiyoruz.
· Görüldüğü
gibi bilgisayarın
yararı kadar zararı da vardır.
· Konuyla
ilgili son olarak bu örneği veriyorum.
