Masal Nedir?
Masal; sözlü edebiyat geleneği içinde halkın anonim
olarak oluşturduğu, dilden dile, kuşaktan kuşağa sürüp gelen, olağanüstü
kişilerin başından geçen olağandışı olayları anlatan edebî türe masal denir.
Masalın Özellikleri:
- Masal, anonim bir
türdür.
- Masallarda genellikle iyilik-kötülük,
doğruluk- haksızlık, adalet-zulüm, alçakgönüllülük-kibir… gibi zıt
durumların temsilcisi olan kişilerin mücadelelerinden veya insanların
ulaşılması güç hayallerinden söz edilir.
- Masallarda yer ve zaman
kavramları belirsizdir.
- Anlatımda genellikle geniş zaman veya
öğrenilen geçmiş zaman kipi (-mişli geçmiş) kullanılır.
- Anlatım kısa ve yoğundur.
- Masal kişileri her tabakadan
seçilebilir. Masallarda cinler, periler, devler de rol
alır.
- Masalların bir kısmı hayvanlarla
ilgilidir.
- Masalların çoğu "bir varmış, bir
yokmuş" ya da "evvel zaman içinde, kalbur saman içinde"
gibi ifadelerle başlar. Bunlara tekerleme ya da döşeme denir.
Tekerlemeden sonra olay ve dilek bölümleri gelir. Türk masallarında
dilek bölümü "onlar ermiş muradına..." ya da "gökten üç
elma düştü." biçiminde başlar.
- Masallarda milli ve dini motiflere
hemen hiç yer verilmez.
- Masallarda genellikle
bir eğitim amacı saklıdır. Masallar bu yönüyle didaktik
(öğretici) bir nitelik taşır.
- Günümüzde belli bir kişinin ortaya
koyduğu yapma masallarda yazılmaktadır.
- Türk masalları üzerinde,
bizde Pertev Naili Boratav, Eflatun Cem Güney gibi kişiler
çalışmışlardır.
- Masal türünün Hindistan'da
doğduğu sanılmaktadır.
Masal Planı
1.
Döşeme: Tekerleme
söylenen bölümdür. Bu bölümde amaç dinleyicinin ilgisini olaya çekmedir.
“Evvel zaman
içinde, kalbur saman içinde…“ gibi kalıplaşmış ifadeler kullanılır.
2. Serim: Masal kahramanlarının tanıtıldığı
bölümdür.
“Bir memleketin
birinde…” gibi sözlerle olaya geçilir.
3.
Düğüm: Olayın
ayrıntıları okuyucuya aktarılmaya başlanır. İyiler ile kötüler arasındaki
çatışma ortaya çıkar ve olaylar bu bölümde giderek gelişir. Merak duygusunun en
ön planda olduğu bölümdür. Olaylar hızlanarak çözüm noktasına yönelir.
4.
Çözüm: Bu
bölümde iyiler kazanır ve kötüler kaybeder. Kötülerin cezalandırılmasıyla olay
çözülür.
5. Dilek: Çözüm bölümünde olayların sonlanması
sonrasında bu bölüm de “Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine”, “Darısı
yurdumuzun güzelleri başına” gibi iyi dilek bildiren kalıplaşmış sözlerle son
bulur.
Masalların Tarihçesi
- Masalların kaynağı Eski Yunan ve Hint
mitolojileridir.
- Eski Yunan edebiyatındaki Ezop
Masalları, tarihte bilinen en eski masal ve fabl örnekleri olup MÖ 6.
yüzyılda yazıya geçirilmiştir.
- Ezop Masallarında kahramanlar
genellikle hayvanlardır.
- Hint edebiyatında kaleme alınan
Pançatantra ve Beydeba’nın yazdığı Kelile ve Dimne, Doğu’daki ilk masal ve
fabl örnekleridir.
- Binbir Gece Masalları, Arap ve İran
kaynaklı olup bu masalların anlatıcısı Şehrazat’tır.
- Grimm Kardeşler, Almanya’da halk
arasında yaşayan masalları derleyerek 1812 yılında “Çocuk ve Yuva
Masalları” adıyla yayımlamışlardır. Ancak bu masallar Grimm
Masalları olarak adlandırılmaya devam etmektedir.
- Masal türünün önemli yazarlarından
biri de Danimarkalı yazar Andersen’dir. Andersen Masalları olarak
adlandırılan bu masalların en önemlisi “Kibritçi Kız” masalıdır.
Türk Edebiyatında Masalların
Tarihçesi
1. Türk edebiyatında Uygur Dönemi
eserlerinden olan Kalyanamkara ve Papamkara (İyi niyetli
şehzade ile kötü niyetli şehzade) ilk masal örneği olarak
kabul edilir.
2. Osmanlı Dönemi’nde sözlü gelenekten
derlenerek hazırlanan Billur Köşk, ilk Türk
masallarındandır.
3. XIX. Yüzyıldan sonra masallar Türk Halk
Edebiyatında “kıssa” sözcüğüyle ifade edilmiş ve daha sonra da “mesel”
sözcüğüyle masal kavramı karşılanmaya çalışılmıştır.
4. Bugünkü anlamda masal sözcüğünü ilk
kullanan sanatçı Tanzimat edebiyatının en büyük şairi olan ve vatan şairi olan
Namık Kemal’dir.
Namık Kemal;
Mukaddime-i Celal adlı eserinde masalı eğitici, terbiye edici özellikte,
bütünüyle hayalî olaylardan meydana gelen bir anlatım türü olarak
tanımlamıştır.
5. Pertev Naili Boratav, Eflatun Cem
Güney, Naki Tezel gibi önemli araştırmacılar Türk masallarını
derleyerek yayımlamış ve Türk masallarını ölümsüzleştirmişlerdir.
|
ÖNEMLİ TÜRK VE DÜNYA MASALLARI |
|
|
Millet |
Masal Adı |
|
Yunan
Masalları |
Ezop
(Aisepos) Masalları |
|
Hint
Masalları |
1.
Pançatantra 2.
Kelile ve Dimne 3.
Binbir Gündüz Masalları |
|
Arap –
İran Masalları |
Binbir
Gece Masalları |
|
Alman
Masalları |
Grimm
Kardeşler Masalları |
|
Danimarka
Masalları |
Andersen
Masalları |
|
Fransız
Masalları |
Charles
Perrault Masalları |
|
Uygur
Masalları |
Kalyanamkara
ve Papamkara |
|
Osmanlı
Masalları |
1.
Billur Köşk Masalları 2.
Keloğlan Masalları |
|
KAYNAKLARINA GÖRE MASALLAR |
|
|
1.
Uygur Kaynağı |
a.
Kalyanamkara ve Papamkara b.
Altun Yaruk c.
Üç Prensle Bir Parsın Hikâyesi |
|
2.
Hint Kaynağı |
1.
Pançatantra 2.
Kelile ve Dimne 3.
Tutiname 4.
Baharı Daniş |
|
3.
Arap ve Fars Kaynağı |
1.
Mantıku’t Tayr 2.
Binbir Gece Masalları |
|
4.
Batı Kaynağı |
1.
La Fontaine Masalları 2.
Ezop Masalları 3.
Grimm Kardeşler Masalları |
|
5.
Türk Kaynağı |
1.
İbn-i Sina Hikâyeleri 2.
Billur Köşk Masalları 3.
Keloğlan Masalları 4.
Dastanı Ahmet Harami |
Fabl Nedir?
Ders verme amacıyla kahramanları genellikle
hayvanlardan seçilen didaktik (öğretici), manzum bir edebi türdür.
Fablların Özellikleri
- Kahramanları
hayvanlardır.
- Şiir
(manzum) şeklinde yazılırlar ve öğüt verme amaçlanır.
- Bu
öğüt, genellikle bir atasözü ya da özdeyiş yoluyla verilir.
- Fabllarda
verilen öğütler somut olaylar yoluyla okuyucunun zihninde yer etmesini
sağlar.
- Konu
sınırlaması yoktur, olay örgüsünü iyilik-kötülük üzerine kurulan
çatışmalar belirler.
- Kahramanlık,
cesaret, yardımlaşma, kurnazlık, kibir, kıskançlık gibi özelliklere sahip
kahramanlar bulunmaktadır.
- Fabllarda
teşhis ve intak sanatları kullanılmaktadır.
- Olay
eksenli olan fabllarda öyküleyici anlatım kullanılır.
- Masallarda
olduğu gibi yer ve zaman belli değildir.
- Son
derece sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır.
- Dostluk,
korku, sevgi, yardımlaşma, arkadaşlık gibi evrensel konular ele
alınmıştır.
Fablların Tarihsel
Gelişimi
- Masallarla
beraber ortaya çıkmış olan bu tür genel olarak hayvan masalları olarak
adlandırılmıştır.
- Bu
sözcük Latince hikâye anlamına gelen “fabıla” sözcüğünden türemiştir.
- Dünya
edebiyatında ilk fabl örneği Beydaba tarafından kaleme alınan Kelile ve
Dimne adlı olarak kabul edilebilir.
- Batı
edebiyatında görülen ilk fabl/masal örnekleri Ezop tarafından kaleme
alınmıştır.
- 17.
Yüzyıla gelindiğinde ise fabl türünde La Fontaine ile birlikte büyük bir
gelişim başlar.
- XIII.
yüzyılda yaşamış İranlı şair Sadi’nin Gülistan adlı eserinde fabl özelliği
taşıyan parçalara rastlanmaktadır.
- Türk
edebiyatında 13. yüzyılda yaşayan Mevlana, ünlü eseri Mesnevi’de birçok
hayvan hikâyesini ele almıştır.
- Gülşehri
tarafından 14. yüzyılda Feridüddin Attar tarafından kaleme alınan
Mantıku’t Tayr (Kuş dili) çevirisi fabl özelliği taşıyan önemli bir
eserdir.
- Türk
edebiyatının ilk fabl örneği ise 15. yüzyılda Şeyhi tarafından kaleme
alınan “Harname” adlı eserdir.
- Tanzimat
edebiyatının kurucusu olan Şinasi, 19. yüzyılda La Fontaine ’den yaptığı
fabl çevirileri de önemli bir yer tutar.
Masal ile Fablın Benzer
Özellikleri
- Her
ikisi de olay çevresinde gelişen edebi bir türdür.
- İkisinde
de teşhis ve intak sanatları kullanılır.
- İkisinde
de olağanüstü ve hayali mekanlar vardır.
- İkisinde
de yer ve zaman belirsizdir.
- İkisi
de öğretici, sanatsal, kurmaca, ilahi bakış açısının hâkim olduğu,
kahramanları tip olan, olaya ve anlatmaya dayalı metinlerdir.
- İkisinde
de öyküleyici ve betimleyici anlatım türleri kullanılı
Masal ile Fablın Farklı
Yönleri
- Masallar
olağanüstü kişiler yer alırken fabllarda kahramanlar insan dışı
varlıklardır.
- Masallar
tekerlemeyle başlarken fabllarda bu durum söz konusu değildir.
- Masallar
düz yazıyken fabllar şiir veya düzyazı şeklinde olabilir.
- Fabllarda
genellikle kahramanlar, hayvanlardır.
- Masallarda
ise devler, cinler, periler vardır.
- Masal
anonimdir, fabl ise anonim değildir.
- Fablların sonunda genelde küçük bir hayat dersi verir.
