ANI YAZISI NEDİR?
Sanat,
bilim ve meslek dallarında ün yapmış kişilerin yaşadıkları dönemde tanık
oldukları veya bizzat yaşadıkları olayları gözlemlerine, bilgilerine dayanarak
anlattığı yazı türüdür.
Anı (Hatıra) Türünün Özellikleri
·
Yaşanmakta olanı değil, yaşanmış bir
konuyu anlatır.
·
İnsan belleğinde iz bırakan olay ve
olguları anlatır
·
Tarihsel gerçeklerin öğrenilmesine katkı
yaptığı için tarihçilere ışık tutar.
·
Tanınmış, bilim, sanat ve politika
adamlarının yaşamlarını çalışma ve araştırmalarını anlatır.
·
Yazarın unutulmasını istemediği gerçekleri
kalıcı kılar.
·
Anlatıcı yazarın kendisidir.
·
Geçmiş, birinci kişinin ağzından kişisel
yargılar ve yorumlarla verilir.
·
Yazar her türlü kaynak, resim, belge,
mektup vb. yararlanabilir.
·
Açık, akıcı, sade ve içten bir anlatımı
vardır.
·
Anılar genelde öyküleyici anlatım türünden
yararlanılarak yazılır. Ayrıca betimleyici, açıklayıcı ve söyleşmeye bağlı
anlatım türlerinden de yararlanılır.
TÜRK EDEBİYATINDA ANI
1. Türk
edebiyatında son derece eski bir geçmişe sahip olan anı türü, ilk olarak 8.
yüzyılda Orhun Yazıtları‘nda yer aldığı görülmektedir. Bu
metinlerde Bilge Kağan, Kül Tigin ve Vezir Tonyukuk’un milletlerini yüceltmek
için yaptıklarını anlatırlar.
2. 16.
yüzyılda yaşamış olan Babür Devleti’nin hükümdarı Babür Şah tarafından
kaleme alınan Babürname anı türünün ilk eseri olarak kabul
edilir.
3. 17.
yüzyılda Ebulgazi Bahadır Han tarafından kaleme alınan “Şecere-i
Türk” adlı eser de anı türünde yazılmıştır.
4. Osmanlı
Devleti’nin resmi tarihçileri olan vakanüvislerin kaleme aldıkları
vakayinamelerde de anı türünün örnekleri bulunmaktadır.
5. Edebi
anlamda yazılan ilk anı örnekleri Tanzimat Dönemi’nde; Batılı anlamdaki ilk
örnekleri ise Servetifünun Dönemi’nde yazılmıştır.
Tanzimat Dönemi’ndeki Önemli Anı
Örnekleri
·
Tabsıra – Akif Paşa
·
Defter-i Amal – Ziya Paşa
·
Magosa Hatıraları – Namık Kemal
·
Ömer’in Çocukluğu – Muallim Naci
·
Menfa – Ahmet Mithat Efendi
Servetifünun Dönemi’ndeki Önemli
Anı Örnekleri
·
Eşkâl-İ Zaman, Falaka, Gecelerim –
Ahmet Rasim
·
Kırk Yıl, Saray ve Ötesi – Halit Ziya
Uşaklıgil
·
Edebi Hatıralar – Hüseyin Cahit Yalçın
·
Matbuat Hatıraları – Ahmet İhsan
Tokgöz
Milli Edebiyat ve Sonrası Önemli
Anı Örnekleri
·
Atatürk’ü Özleyiş – Ruşen Eşref Ünaydın
·
Çankaya, Zeytindağı – Falih Rıfkı Atay
·
Mor Salkımlı Ev, Türk’ün Ateşle İmtihanı –
Halide Edip Adıvar
·
Edebiyatçılar Geçiyor – Halit Fahri
Ozansoy
·
Anamın Kitabı, Zoraki Diplomat, Gençlik ve
Edebiyat Hatıraları – Yakup Kadri Karaosmanoğlu
·
Çocukluğum, Gençliğim, Siyasi ve Edebi
Hatıralarım – Yahya Kemal Beyatlı
ANI TÜRÜNÜN DİĞER TÜRLERLE
KARŞILAŞTIRMASI
Anı ile Günlük (Günce) Türünün
Karşılaştırması
·
Anı da günlük gibi bir kişinin başından
geçen gerçek yaşantılardan kaynaklanan yazı türüdür.
·
İki türde de samimi, içten anlatım vardır.
·
Anı, yaşanmışı; günlük ise yaşanmakta
olanı anlatır.
·
Anıların öğretici yanı varken günlükler
okuyucu için yazılmaz.
·
Günlükler o günün tarihi atılarak yazılır
ve olaylar sıcağı sıcağına değerlendirilir; anıda ise yazıldığı zamanla
anlatılacak olaylar arasında belli bir zaman farkı vardır.
Anı ile Gezi Yazısı
Karşılaştırması:
·
Anılarda amaç yazarın yaşamından ilgi
çekici olayları anlatmakken gezi yazıları gezilip görülen yerler hakkında
okuyucuya bilgi vermek için yazılır.
·
Gezi yazılarında gözlem önemli bir yer
tutar, anılarda ise yazarın kendi yaşamına dair izlenimleri vardır.
·
Anılarda çevreye ait bilgiler gezi yazısı
kadar ayrıntılı değildir.
