Ateşten Gömlek (Halide Edip Adıvar)
Romanının Özeti ve Karakterleri
Ateşten Gömlek İzmir’in işgali üzerine şehri
kurtarmaya amaçlayan milli mücadele hareketlerinin hedeflerine nasıl ulaştığını
anlatıyor.
Romanın Özeti:
Peyami Ankara'da Cebeci Hastanesi'nde yatarken 4
Teşrinisani 17 Kanunuevvel tarihleri arasında kırk üç gün zarfında hatırladıklarını
bir deftere yazmıştır. Bunun dışında yine Peyami'nin ağzından İhsan ile Cemal'i
hatırlayan on bir sayfalık bir bölüm ile Peyami öldükten sonra onun
yaşadıklarını bildiren tek sayfalık bir sonuç bölümü vardır. İzmir'in işgali
sırasında kocası ve oğlu Yunanlılar tarafından öldürülen Ayşe, bir İtalyan
ailenin yanına sığınır, sonra da onların yardımıyla İstanbul'a, akrabası olan
Peyami'nin annesinin evine gelir. Hariciye Kalemi'nde memur olan Peyami de bu
evde kalmaktadır. Bir süre sonra Gedikpaşa'da bir başka eve taşınır.
Protesto mitingleri yapılmaktadır. İstanbul'da
birbirinden farklı çevrelerde bir mücadele arzusu uyanmıştır. Tam bu günlerde
İstanbul, İngilizler tarafından işgal edilir. İşgalciler kendilerine muhalif
olanları sürgüne göndermeye başlar. Ayşe'nin evi aranır. Ayşe İstanbullu
gençlerin gözünde İzmir'in ve kurtuluşun sembolüdür. Peyami ve arkadaşı
İhsan, Ayşe ile birlikte Kuvay-ı
Milliye'ye katılmak üzere Anadolu'ya geçerler. Peyami ve İhsan hasta bakıcılık
yapan Ayşe'yi içten içe sevmektedirler. Önce Adapazarı, Geyve civarında Halife
ordusuyla çarpışırlar. Çeteler de birbiriyle kavga etmektedirler. Kimi padişah
taraftarı kimi de Kuvay-ı Milliye yanlısıdır. Bu arada Mehmet Çavuş da
aralarına katılır. Peyami de artık bir işe yaramak ve Ayşe'nin gözüne girebilmek
için savaşa fiilen katılmak ister ve Mehmet Çavuş'tan silah kullanmayı öğrenir.
Doğançay'dan sonra Eskişehir'e giderler. Kezban da arkalarından daha doğrusu
İhsan'ın arkasından; Kezban İhsan'ı; Mehmet Çavuş da Kezban'ı sevmektedir.
Mehmet Çavuş, Peyami'yi yaralamak pahasına Kezban'ı kaçırır. Bu arada İhsan ve
Peyami Konya ayaklanmasını bastırmak için görevlendirilirler. Mehmet Çavuş
artık karşı cephededir ve onun hazırladığı pusuya düşerler. İhsan, Kezban'ın
yardımıyla pusudan kurtulur.
Mehmet Çavuş yakalanıp asılır ve Kezban kayıplara
karışır. Peyami, Ankara'ya tayin edilir. İhsan, alay kumandanı olur. Birinci ve
İkinci İnönü Savaşları kazanılır. Sakarya Savaşı başlar. Peyami tekrar cepheye
ve bir top mermisiyle bacaklarını kaybeder. İhsan ile Ayşe de vurulurlar. Bir
çadırda yan yana sedyede yatmaktadırlar. Onları bir köyün küçük ve sessiz
mezarlığına gömerler. Cemal de şehit düşer.
Karakterler:
- Peyami: Romanda anlatılan olayları hatıra defterinden öğrendiğimiz bir hariciye memuru. Ayşe'ye duyduğu aşk yüzünden olaylara karışan ve kendini bir anda Milli Mücadele'nin içinde bulan bir genç.
- Cemal: Ayşe'nin ağabeyi. Milli Mücadele’nin önemli subaylarından birisidir. Daha o yıllarda cumhuriyetçi fikirlere sahip.
- Ayşe: İzmir'in ve Kurtuluş'un bir sembolü olarak görülen genç bir kadındır. Kocası ve oğlu İzmir'in işgali sırasında Yunanlılar tarafından öldürülünce, önce İstanbul'a gelir; oradan da Anadolu'ya geçerek Milli Mücadeleye bir hemşire olarak katılır. Cephe de, ön safhalar da hizmet görür.
- İhsan: Cemal'in ve Peyami'nin arkadaşı. Milli Mücadeleye ilk katılanlardan birisidir. Albaylığa kadar yükselir. Ayşe’yi sevmektedir. Birinci ve İkinci İnönü savaşlarına katılır. Sakarya savaşında şehit olur. Ayşe ile birlikte küçük bir köyün mezarlığına gömülürler.
- Mehmet Çavuş: Şahsi kini dolayısıyla çeteci olmuştur. Rumeli de Bulgar çeteleri ile vuruşmuş; Padişah'a düşmanlığı sebebiyle Milli Mücadele'ye katılmıştır. Kezban'a aşık olunca, onun ardından gider. Kezban'ı kaçırır. Fakat Kezban' ın İhsan'ı sevmiş olmasını gururuna yediremeyip Kuvva-yı Milliye’den ayrılır. Bir isyan girişimi sırasında İhsan tarafından yakalanıp, asılır.
- Kezban: Anası ve Babası
Yunanlılar tarafından öldürülmüş bir köylü kızı. İhsan'ı seviyor. Ve bu aşkın
çekiciliği ile onun ardından giderek Milli Mücadele'ye katılıyor. Hem kıskanç
hem fedakâr bir genç kız.
