Yunus Emre'nin Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri
Hayatı:
Yunus Emre halk şairi kişiliğiyle ön plana çıkmıştır.
Sakarya yakınlarındaki Tapduk Emre'nin dergâhında yetişmiştir. 13. yüzyılın
önemli halk şairlerinden olan Yunus'un Eskişehir ilinde doğduğu yine orada
öldüğü bilinir. Türk edebiyatının en büyük mutasavvıfı olan Yunus Emre, Dünya
edebiyatında da tanınan bir mutasavvıftır.
Karaman, Erzurum, Bursa, Isparta, Aksaray Sivas, Tokat
başta olmak üzere Anadolu'nun farklı birçok şehrinde Yunus Emre'nin mezarı
olduğu iddia edilen pek çok mezar ve türbe yer almaktadır. Mezarının Türkiye
dışında olduğunu iddia edenler bile vardır. Eskişehir Sarıköy'de bulunan
mezarın Yunus Emre'ye ait olduğu düşüncesi daha baskındır. Hacı Bektaş ile
ilgili menkıbede de burası yer aldığından Yunus'un burada medfun olduğu fikrini
güçlü kılmaktadır.
Yunus Emre Müzesi, Eskişehir'in Mihalıççık ilçesine
bağlı Sarıköy'de yer alır. Kültür Bakanlığı tarafından dönemin mimarisine uygun
yapılmış müze, 1974'te ziyarete açılmıştır.
Edebi Kişiliği:
- Yunus, Anadolu'nun Moğol akınları, iç çekişmeler, siyasi çalkantılar, mezhepsel ve dinsel çatışmalar, kıtlık ve kuraklıklarla perişan olduğu bir zaman diliminde yaşamıştır.
- Böyle bir ortamda, şiirlerinde Allah aşkını, insan sevgisini, ahlâkî değerleri, tasavvufi düşünce ve yaşayışı, dünyanın geçiciliğini ön plana çıkaran Yunus, Anadolu'nun İslamlaştırılması ve vatanlaştırılması sürecine önemli katkılarda bulunmuştur.
- Rivayetlere göre Arapça ve Farsça öğrenmiş, Taptuk Emre'nin düşüncelerini yaymak için Anadolu'yu dolaşmıştır.
- Yunus Emre'nin keskin bir gözlem gücü vardır.
- Derin bir hoşgörüye sahiptir.
- Yunus Emre'nin iki eseri vardır: Risâletü'n-Nushiyye, Divan
- Yunus’un eserlerinde kullandığı dil, sadedir.
- Şair, duyup düşündüklerini, XIII. yüzyıl Türkçesiyle, her dilin söyleyemeyeceği bir kolaylıkla terennüm etmiştir.
- Genelde Allah inancını, insan sevgisini ve varlık-yokluk-ölüm kavramlarını işler.
- Şiirlerinde coşkun bir lirizm vardır. Lirik bir şairdir.
- Hece ölçüsüyle yazdığı dörtlüklerin yanı sıra yine hece ile beyitler ve gazeller de yazmıştır.
- İşlediği konular yönüyle evrenseldir.
- Eserlerini eşsiz bir Türkçe söyleyişle yazmıştır.
- Hem hece hem aruz veznini kullanmıştır.
- Halk tasavvufunun en ünlü tarikatı Bektaşî tekkelerinde, Yunus'u okumak ve Yunus gibi şiirler söylemek, terk edilmez bir gelenek, zevkine doyulmaz bir neşe olmuştur.
- Kendinden sonraki şairler üzerinde büyük etkisi olmuştur.
- Yunus Emre hakkında şimdiye kadar yapılan incelemelerin en güzeli, Fuat Köprülü'nün Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar isimli eseridir.
Eserleri:
- Divan: İlk önemli eseridir. Yazmış olduğu 400 civarındaki şiirlerini bu divanında toplamıştır. Divanındaki şiirlerinde aruz ve hece ölçüsünü birlikte kullanmıştır. Divanının birden fazla yazma nüshası vardır. Divanı, Allah, ölüm, insan, yokluk kavramlarını tasavvuf anlayışında eriterek yazdığı şiirlerini içerir. Divanında yer alan ilahiler dörtlük nazım birimi ve hece ölçüsüyle yazılmıştır.
- Risaletü'n Nushiye:
Yunus Emre'nin Divanı'ndan sonraki ikinci önemli eseridir. "Nasihat
kitabı" anlamına gelir. Mesnevi şeklinde ve arzu ölçüsüyle yazılmış olan
Risaletü'n Nushiye 573 beyitten oluşur. 13 beyitlik bir başlangıçtan sonra kısa
bir düzyazı yer alır. Bunun hemen arkasından destanlar gelir. Eser; su, insan,
toprak, ateş, hava ve sonrasında onunla birleşen canın meydana gelişini
anlatır.
