Saatleri Ayarlama Enstitüsü (Ahmet Hamdi
Tanpınar) Romanının Özeti ve Karakterleri
Doğu-Batı sentezini hayatına doğru şekilde
yansıtamamış toplum yapısı anlatılırken, bir yandan da zamanın hayatımızdaki
önemi ve geçen her dakikanın saniyenin bile çok önemli olduğu anlatılmıştır.
Ahmet
Hamdi Tanpınar’ın yazdığı eserde şiirsel, özgün bir anlatım vardır.
Romanın Özeti:
Hayri İrdal on yaşındayken dayısı ona bir saat hediye
eder. Bu saat onu çok etkiler. Saatlerle uğraşmak Hayri’de bir tutku haline
gelir. Bu yüzden bir saatçiye çırak olur. Ustası Nuri Efendi sıradan bir saatçi
değildir. Nuri Efendi “Muvakkithane” de yani cami saatlerini ayarlamakla
görevli kişilerin bulunduğu kurumda memurdur. Hayri, ustasına hayrandır; onun
yanında bıkmadan, yorulmadan çalışır. I. Dünya Savaşı çıkınca dört yıl askerlik
yapar. İstanbul’a dönünce Emine adlı biriyle evlendirilir. Aradan yıllar geçer,
karısı ölür. Karşılaştığı her fırsatı değerlendirmeyi bilen bir düzenci olan
Halit Ayarcı ile karşılaşır.Bu adam Hayri İrdal’ın saatlere olan merakından
yararlanmak için birlikte “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” kurmayı teklif eder ve
kurarlar.
Enstitü kısa zamanda gelişip genişler. Yabancı
ülkelere bile açılırlar. Hayri İrdal çok mutludur. Hayri İrdal, Selma Hanımla
ikinci evliliğini yapar. Selma Hanım onu arkadaşlarıyla aldatır. Doğan çocuk
Halit Ayarcı’nın tıpkısıdır. Ama saf kalpli olan Hayri İrdal bunu Halit
Ayarcı’yı karıkoca çok sevmelerine bağlamıştır. Enstitüde işler kötüye gitmeye
başlar. Amerika’dan getirilen uzmanlar yaptıkları inceleme sonucunda bu kurumun
gereksiz olduğu raporunu verirler. Hükümet enstitünün kapatılması için bir
tasfiye kurulunun oluşturulmasına karar verir. Halit Ayarcı uyanıklığıyla bu
kurulda enstitüde çalışanların görevlendirilmesini sağlar. Böylece enstitü
kapatılmaktan kurtulur.
Bir trafik kazasında Halit Ayarcı ölür. Hayri bu olaya
çok üzülür. Onun anısını yaşatmak için bu kitabı yazar.
Karakterler:
- Hayri İrdal: Romanın ana karakteridir. Anılarını anlattığı romanda zamanın ne kadar önemli olduğunun altını çizen anlatıcı aynı zamanda heba edilen zaman ve anlaşılamayan modernliğin de altını çizmiştir.
- Halit Ayarcı: Girişimci, yeniliğe açık karakteriyle enstitüyü kuran kişidir.
- Nuri Efendi: Memurluk yapan aynı zamanda saat tamiriyle uğraşan biridir. Bozuk ya da yanlış saatlerle zaman israfının bir çeşit günah olduğunu düşünür.
- Abdüsselam Bey: Hayri’nin Emine ile evlenince istemeyerek de
olsa evlerinde kaldıkları kişidir.
