Nedim'in Hayatı, Edebi Kişiliği ve
Eserleri
Hayatı:
1681'de İstanbul'da doğan ve asıl adı Ahmet olan
Nedim, 17. yüzyıl sonu ile 18. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşamıştır. Babası Kadı
Mehmet Efendi'dir.
Nedim, küçük yaşlardan itibaren medrese eğitimi görür,
Arapça ile Farsçayı öğrenir. Devrin klasik ilimlerini tahsil eder. Yapılan
sınavda gösterdiği başarı üzerine müderris olur. Farklı medreselerde görev
yapar. Nedim, son olarak Sahn Medreseleri müderrisliğine kadar yükselir.
Nedim, 1730'da İstanbul'da Patrona Halil İsyanı
sırasında kaçarken damdan düşüp ölür. Mezarı Üsküdar'daki Karacaahmet
Mezarlığı'ndadır.
Edebi Kişiliği:
- Lale Devri şairi olan Nedim, Lale Devri ve ihtişamını olduğu gibi eserlerine yansıtmış Lale Devri'ni olağanüstü tasvir etmiş bunu güzel anlatımıyla birleştirmiştir. Şöhretini de 1718-1730 yılları arasındaki Lale Devri'nde kazanmıştır.
- 18. yüzyıl Divan şiirinin zevk, sefa, eğlence hayatını temsil etmiştir.
- Aşk, şarap, hayattan zevk alma, tabiat şiirlerinin başlıca konularıdır. Eserlerinde maddi aşkı işleyip bunu şen ve şakrak bir şekilde dile getirir. Yaşamı hep neşeli yanlarıyla gören Nedim, şiirlerinde hüzne ve kedere yer vermemiş, eğlenip gününü gün etmeye çalışmıştır.
- Nedim, içki ve eğlenceye aşırı derecede düşkün olup softa kişilere sürekli çatmıştır.
- Yaşanılan yerli hayat eserlerinde olduğu gibi yer almış halkın inanışı, yaşayış biçimini işlemiştir.
- Nedim, Divan şiirine yenilik getirmiş Divan şiirinin soyut dünyasından uzaklaşmış somut gerçekleri şiire taşımıştır.
- Hep din dışı konularda eser yazmıştır.
- Doğma büyüme İstanbulludur. İstanbul onun şiirlerinde adeta vazgeçemediği bir unsur olmuştur.
- Nedim, Haliç, Göksu, Kâğıthane gibi eğlence yerlerini anlatan şiirlerinden ötürü İstanbul şairi olarak da anılır.
- Nedim, nüktedan bir şairdir. Onun asıl başarısı dili kullanmadaki ustalığıdır. Şiirlerinde İstanbul şivesini tercih etmiştir.
- Musiki, eserlerinde önemli bir öğe olarak göze çarpar.
- Klasik şiirin mazmunları yerine Divan şiirine yeni mazmunlar getirir.
- Mahallileşme akımını canlandırmış İstanbul Türkçesini, halk dilini, halk dilindeki deyimleri şiirlerine yansıtmakla Divan şiirine yerli ve renkli bir hava getirir.
- "Nedimane tarz" denilen bir tarz geliştirir. Söyleyiş mükemmelliği, yerlilik isteği ve ona özgü olan eda bu tarzı oluşturur. Nedim'in bir gazelinde; "Ma'lûmdur benim sühanım mahlas istemez / Fark eyler onu şehrimizin nüktedânları" demesi onun üslup sahibi bir şair olduğunu ortaya koyar.
- Şarkıyı, Divan Edebiyatı'na kazandıran kişidir. Türk edebiyatında şarkı türünün en önemli temsilcisidir. "Şarkı şairi" olarak da bilinir.
- Halk şiirinin nazım biçimleri ile hece ölçüsünü de kullanır. Divan'ında hece ölçüsüyle yazdığı bir türkü yer alır.
- Gazel ve şarkılarıyla tanınır. Mesnevi türünde eseri bulunmayan Nedim, gazel türünde kendisini Baki'nin varisi sayar.
- "Şuhane gazel" tarzının en güzel örneklerini verir.
- Gazellerinde samimi ve içten bir anlatım ön plana çıkar.
- Nedim, Fuzuli başta olmak üzere pek çok şaire nazire yazar.
- "Gibi" redifli kasidesinde sanatının gücünü ortaya koyup bu anlamda İranlı şairlere meydan okur.
- Nedim, başta Enderunlu Vasıf olmak üzere birçok kişi üzerinde derin etki bırakır.
- Nedim, bir elinde gül, bir elinde sevgili, Sadabad eğlenceleri, güzellere olan düşkünlüğü ve yaşadığı andan zevk alma özellikleri ile hatırlanan bir şair olarak hafızalarda yer edinir.
Eserleri:
- Divan: Nedim'in en önemli eseridir. Ona büyük bir şöhret kazandıran Divan'da, Nedim'in hayatı hakkında bilgiler yer alır. Divanı kullanılan nazım şekilleri açısından klasik divan tertibine uymaktadır. Divanında 5 Arapça, 39 da Farsça şiir yer alır.
- Safayi Tezkiresi Takrizi: Şehit Ali Paşa'ya yazılan bir dilekçedir.
- Sahaifü'l-Ahbar: Müneccimbaşı Ahmet Âşıkı'nin Camiü'd-Düvel adlı Arapça eserinin Türkçeye çevirisidir.
- Niger-nâme: Kime
yazıldığı belirsiz bir mektuptur.
