Naili'nin Hayatı, Edebi Kişiliği ve
Eserleri
Hayatı:
İstanbul’da doğan ve asıl adı Mustafa Çelebi olan
Nailî, iyi bir eğitim görmüş, divan katipliği gibi değişik memuriyetlerde
bulunmuştur.
Ömrünün sonlarına doğru sürgüne gönderilmiş son
yıllarını büyük acılar içerisinde geçirmiştir. Hayatının sonlarında affedilerek
İstanbul'a gelmiş olan Naili, 1666'da İstanbul'da ölmüştür.
Edebi Kişiliği:
- Aynı ismi taşıyan Manastırlı Naili ile karıştırılmaması için "kadim" sıfatı ile anılır.
- "Sebkihindi" akımının Türk edebiyatındaki öncü kişilerindendir. Şiirlerindeki anlam sözün önüne geçmiştir.
- İran şiirini yakından bilen biri olarak bilinir.
- Gazellerindeki anlamsal derinlik ve hayal gücündeki genişlikle Naili, 17. yüzyıl Divan Edebiyatı'nda gazel ustası olarak ön plana çıkar.
- Sözü külfetli olduğundan halk zevki ve dilinden uzak kalır.
- Şiire getirdiği yenilikle tüm kaynaklarda şiiri övülür. Şiirlerinde daha önce görülmeyen farklı bir üslup görülür.
- Şiirlerinde acı ve ıstırap geniş yer tutar.
- Sebkihindi akımında sık sık kullanılan mübalağa da şiirlerinde göze çarpar. Daha çok soyut kavramlar üzerinde mübalağa sanatı yapar.
- Naili, tasavvufu bir amaç değil araç olarak görür. Onun için şiirlerinde çok fazla tasavvufi özellikler görülmez.
- Şiirlerinde süslü, sanatlı ve ağdalı bir dil kullanır. Uzun tamlamalar ile yabancı sözcüklerin çokluğu şiirinin anlaşılmasını zorlaştırır.
- Şiirlerinde önemli bir özellik de "ahenk" unsuruna verdiği önemdir. Bu ahenk, dış ahenk olmaktan ziyade iç ahenk olarak karşımıza çıkar.
- Divan sahibi bir sanatçıdır.
- En çok Nef'i ve Neşati'den etkilenir.
- Nedim ve Şeyh Galip üzerinde de önemli etkiler oluşturur.
Eserleri:
- Divan-ı Kadim: Tek
eseridir. 4413 beyitten oluşur. Divanda ilkin dini şiirler, rubai ve şarkılar
sıralanmıştır.
