Kayıkçı Kul Mustafa'nın Hayatı, Edebi
Kişiliği ve Şiirleri
Hayatı:
Halk Edebiyatı'nın Bektaşi koluna mensup bir ozanımız
olan Kayıkçı Kul Mustafa Yeniçeri Ocağı'nda yetişmiştir. Yeniçeri şairleri
arasında en tanınmış olanıdır. Şairin doğumuyla ölümü hakkında elimizde kesin
bilgiler mevcut değildir.
17. yüzyılın birinci yarısında üne kavuşan şair, deniz
seferlerine katılmış Cezayir'den Bağdat'a dek çeşitli yerleri gezmiş buralarda savaşmış
dolayısıyla birçok destan düzmüş ve ağıt yakmıştır. Şiirlerinde tarihi
olaylardan bahsetmiştir.
Kayıkçı Kul Mustafa, Divan şiirinin etkisinden oldukça
uzak, halk zevkine ait doğal bir söyleyişe sahiptir. Şiirlerini büyük bir
içtenlikle yazması ona büyük bir ün kazandırmıştır. Yiğitçe bir söyleyişe sahip
olması nazım kusurlarını örtbas etmiştir. Lirik şiirleri ve asıl koçaklama
tarzındaki şiirleriyle ön plana çıkar.
Şiirlerinde daha çok 11'li hece ölçüsünü kullanır.
"Genç Osman Destanı" en tanınmış şiiri olup ona büyük bir ün
kazandırır. Bu şiir, epik tarzda olup Bağdat Seferi'nden sonra kaleme
alınmıştır. Kayıkçı Kul Mustafa'ya büyük ün kazandıran Genç Osman Destanı da bu
ölçüyle yazılmıştır.
Edebi Kişiliği:
- Dönemin önemli olayları üzerine şiirler söylemiş, devrin tarihi olayları ile ilgilenmiştir.
- Kayıkçı Kul Mustafa Cezayir'den Bağdat'a kadar çeşitli beldeleri dolaşmış, savaşmış, savaşlara destanlar, yenilgilere, şehitlere ağıtlar düzmüş bir yeniçeridir.
- XVII. yüzyılın ilk yarımında büyük bir üne kavuşan, o yüzyılın birçok âşıklarında etkileri görülen Kayıkçı Kul Mustafa, yeniçeri âşıklarından olduğu için şiirleri uzun zaman özellikle yeniçeriler arasında serhat boylarında (ülkenin en uç sınırlarında) okunmuştur.
- İlk gençlik yıllarında Murad Reis'in levendi olarak Cezayir'de bulunduğu için, kendisine "Kayıkçı" denmiş; II. Osman'ın şehit edilişini (1622), IV. Murat'ın Bağdat kuşatmasını (1630), Halep Valisi Hasan Paşa'nın isyanını (1658), şiirlerinin, destanlarının konusu yapmıştır.
- Bağdat kuşatmasında ölen Genç Osman adında bir yiğit üzerine söylediği destan (Genç Osman Destanı), şiirlerinin en ünlülerinden sayılır.
- Kusurlu bir nazım tekniği kullanan şairin, tamamen halk zevkine bağlı, sade ve doğal söyleyişi, başlıca özelliğini oluşturur.
- Kayıkçı Kul Mustafa, şiirlerinin yalınlığı ve içtenliğiyle geniş etki bırakmış, ozanları da bir ölçüde etki altına alabilmiştir.
Şiirleri:
GENÇ OSMAN DESTANI
İbtida yürüyüş oldu Bağdad'a
Sıçradı hendeği geçti Genç Osman
Vuruldu bayraktar, kaptı bayrağı
İrişti bedene dikti, Genç Osman
Kurşunlarım yağmur gibi yağarken
Tütünlerim gök yüzünde dönerken
Yıkılası Bağdad seni döğerken
Şehitlere serdâr oldu, Genç Osman
Eğerlensin kır atımın ikisin
Fethedeyim düşmanların hepisin
Sabah namazları Bağdad kapısın
Mevlâ izin verdi, açtı Genç Osman
Getirdin de Genç Osman'ı görelim
Şahbazımız var idüğün bilelim
Taht isterse tahtımızı verelim
Vezirleri posttan indi Genç Osman
Sultan Murat, Sultan Ahmed'in çırağı
Ah edince getirdi ırağı
Kudretten çatılı anın yüreği
Dal kılıç yazıldı, gitti Genç Osman
Karac'oğlan bunu böyle söyledi
Askerleri dağı taşı boyladı
Bir Bağdad'ı da gayet mehdeyledi
Bin yiğide bir baş oldu Genç Osman
Gitsin
Yücesi dumanlı boralı dağlar
İncitmen sunamı bel verin gitsin
Eyyamı şitada bahar erişsin
Eline bir deste gül verin gitsin
Uğratman sunamı kışa borana
Kader kısmet durulmadı çare ne
Eşinden ayrılıp giden ceylana
Düzelin a dağlar yol verin gitsin
Mustafa'm der cemaline doyulmaz
Seni görmeyince takatim gelmez
Dostum gurbet elde yolun bulunmaz
Bir takım kılavuz kul verin gitsin
Nem Kaldı
Seni terk eylesem kaşları keman
Vefası olmayan yarda ne kaldı
Cefalım yok mudur göğsünde iman
Divane eyledin arda nem kaldı
Ayrılasın bencileyin eşinden
Bir dem sevda gitmez olsun başından
Bu ayrılık kıldı beni işimden
Arayıp gezerim karda nem kaldı
Akar gözyaşlarım bir dem silinmez
Kapında kul oldum adım bilinmez
Ko serim sağolsun yar mı bulunmaz
Kadrimi bilmeyen varda nem kaldı
Kul Mustafa der ki severim candan
Gözlerim doludur kan ile nemden
Sevdiceğim farık olduysa benden
Çıkayım gideyim şurda nem kaldı
