İlahi
İlahi, Allah’ı övmek, O’na dua etmek ve en büyük aşkın
Allah aşkı olduğunu belirtmek amacıyla yazılmış makamla okunan dini tasavvufi
halk edebiyatı nazım şeklidir. Arapça kökenli bir kelimedir. Bir başka
kullanımı da şaşma ve sitem bildiren ünlemdir.
İlahiler çok eski zamanlardan bu yana dinlerin ve
inançların önemli bir parçasını oluşturmuştur. Her dinin ilahilere farklı bir
bakışı vardır. Her dinin farklı ilahileri vardır. İlahiler bir dinin kutsal
metinlerinin bir parçasını oluşturup, kutsi bir mahiyete sahip olabilir veya
sadece o dinin inandığı Tanrı veya tanrısal mefhumları övmek için inananlar
tarafından yazılmış, kutsiyeti bulunmayan metinler de olabilirler. İlahiler
çoğu dinde din eğitiminin önemli bir parçasıdır. Bazı dinlerde ve inanışlarda
ilahi söylemek bir tür ibadettir. Fakat ilahi söylemek çoğu inanışta belirli
ibadetlerin sadece bir parçasını oluşturur.
İlahi Türünün Genel Özellikleri:
- Kendine özgü bir ezgiyle okunur.
- Hem koşma, hem semai biçiminde ve hem hece hem de aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
- Hece ölçüsünde 7, 8 ve 11 ‘li kalıplar tercih edilmiştir.
- Dörtlüklerden oluşur. Dörtlük sayısı 3 ila 7 arasında değişir.
- Genelde şiirin içinde şairin mahlası geçer.
- İlahiler, Bektaşilerde "nefes", Mevlevilerde "ayin", Alevilerde ise "deme", Gülşeni tekkelerinde "tapuğ" adını alır.
İlahi Örneği
ADI GÜZEL, KENDİ GÜZEL MUHAMMED
Canım kurban olsun senin yoluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed,
Şefâat eyle bu kemter kuluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed
Mü'min olanların çoktur cefâsı,
Ahirette olur zevk-u sefâsı,
On sekiz bin âlemin Mustafâ'sı,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed
Yedi kat gökleri seyrân eyleyen,
Kûrsûnün üstünde cevlân eyleyen.
Mi'râcda ümmetin Hak'dan dileyen,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed
Ol çâriyâr anın gökler yâridir,
Anı seven günahlardan beridir,
On sekiz bin âlemin serveridir,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed
Aşık Yunus neyler iki cihânı sensiz,
Sen Hak Peygambersin şeksiz, gümânsız
Sana uymayanlar gider imânsız,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed
Yunus EMRE
