Hacı Bektaş-ı Veli'nin Hayatı, Edebi
Kişiliği ve Eserleri
Hayatı:
13. yüzyıl tekke şairi, düşünürü ve gönül adamı adamı
olan Hacı Bektaş-ı Veli 1209'da Türkistan'ın Nişabur şehrinde Türk soylu bir
anne ve babadan dünyaya gelir. Horasan'da Hoca Ahmet Yesevi'nin öğrencilerinden
ders almış ve Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşması için Türkistan'dan
Anadolu'ya gönderilmiştir.
Hoca Ahmet Yesevi'nin halifesi kabul edilir. Daha
sonra Kırşehir'e yerleşerek pek çok derviş yetiştirir. Kırşehir'de Yeniçeri
Ocağı etrafında oluşan "Bektaşilik" tarikatını kurar. Dolayısıyla
Bektaşi tarikatının kurucusu ve piri olarak bilinir.
Hacı Bektaş-ı Veli, ömrünü Sulucakarahöyük'te (Hacıbektaş)
geçirmiştir. Mezarı da Nevşehir iline bağlı Hacıbektaş ilçesinde yer
almaktadır.
Edebi Kişiliği:
- Hacı Bektaş-ı Veli'nin eserlerinin konusunu hoşgörü, sevgi ve tasavvuf oluşturur.
- Akılcılık ve bilimselliği önemseyen bir sanatçıdır.
- Öğretilerinde birleştiriciliği ön planda tutup her türlü bağnazlıktan uzak durmuştur.
- Hacı Bektaş-ı Veli, Osmanlı padişahları tarafından da sevilmiştir.
- Hacı Bektaş-ı Veli, Türkçe kaleme aldığı nefesleriyle Anadolu insanına dini tasavvufi ve ahlaki yol göstericilik yapmıştır.
- Hacı Bektaş-ı Veli, ayrıca Türk dili ve kültürünün korunması için ömrü boyunca büyük mücadeleler vermiştir.
- Anadolu’da birliğin sağlanması, Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması yolunda büyük çaba sarf etmiştir.
- Yeniçeri ocağının kurulmasında etkili olmuştur.
Eserleri:
- Makalat: Kelime anlamı olarak "makaleler" anlamına gelmektedir. Tasavvuf konusunda yazılmış ayrı ayrı bölümler halindedir. Makalat'ta Hz. Âdem’in yaratılışı, şeytan ve şeytani işler, Allah'ın birliği gibi konular ele alınmıştır. Eserde dört kapı (şeriat, tarikat, hakikat, marifet) ve kırk makam işlenmiştir. Arapça yazılmış olsa da eserin aslı bulunamamıştır. Manzum ve mensur Türkçe çevirileri bulunmaktadır. Günümüzde bu eser hakkındaki bilgiler de bu çevirilere dayanmaktadır. Orijinali henüz bulunmayan eserin dili sade ve anlaşılırdır.
- Kitabu'l-Fevâid: İçerik olarak Makalat eseriyle benzerlikler içerir. Eser, Türkçeye çevrilmiş ve basılmıştır.
- Şathiyya: Nazım-nesir karışık yazılan bu eser oldukça kısa bir eserdir.
- Besmele Şerhi (Şerh-i Besmele): Türkçe yazılmış bir eserdir. Eserde besmelenin manası üzerinde durulmuştur. Hacı Bektaş-ı Veli, Ayet-i Kerime, Hadis-i Şerif ve bazı kıssalarla görüşünü desteklemeye çalışmıştır.
- Vilâyetnâme: Eserde
Hacı Bektaş-ı Veli’nin yaşamı ile ilgili menkıbeler anlatılmaktadır.
