Hacı Bayram Veli'nin Hayatı, Edebi
Kişiliği ve Şiirleri
Hayatı:
Asıl adı Numan bin Ahmed'tir. 14. yüzyılda yaşamış
önemli Türk mutasavvıflarından olan Hacı Bayram Veli, 1352'de Ankara'da Çubuk
Çayı üzerinde yer alan Zülfadl köyünde dünyaya gelir. Kayseri'de Somuncu
Baba'nın dergâhında tasavvuf eğitimi alır. Hacı Bayram Veli, iyi bir medrese
öğrenimi görmüş, müderrislik yapmıştır. Anadolu, Hicaz gibi yerleri dolaşmış
şeyhinin vefatından sonra "Bayramilik" tarikatını kurmuştur.
Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethedeceğini
Fatih'in babası olan II. Murat'a söylediği rivayet edilen Hacı Bayram Veli,
1429'da Ankara'da vefat etmiştir. Türbesi de Hacı Bayram Camisi'ne bitişik olup
Hacı Bayram Veli Türbesi olarak geçmektedir.
Edebi Kişiliği:
- Menakıbnamelere göre iyi bir medrese öğrenimi görmüş ve Ankara’da müderrislik etmiş, sonradan müderrislikten ayrılarak Aksaray’a Şeyh Hamid’in yanına gitmiş, onunla birlikte Anadolu’yu dolaşmış, Hicaz’a da gitmiştir.
- Hacı Bayram-ı Veli, şeyhinin ölümünden sonra Halvetiyye ile Nakşbendiyye yollarını birleştirmek suretiyle “Bayramiyye” tarikatını kurmuştur.
- Kısa zamanda, halk arasında sevilip sayılan biri olmuş, Ankara’da dinin emir ve yasaklarını insanlara anlatmaya, doğru yolu göstermeye, onları yetiştirmeye başlamıştır.
- Hacı Bayram, çok mütevazı yaşar, çiftçilikle uğraşır, ekini dervişleriyle eker, biçer, elde edileni ihvanına dağıtır, kendisi de ihtiyacı kadar alırmış.
- 1429 yılında hayata gözlerini yuman Hacı Bayram-ı Veli’nin mezarı Ankara’da, Hacı Bayram câmiinin bulunduğu alandadır.
- Daha çok tasavvufi kişiliğiyle tanınan Hacı Bayram-ı Veli’nin günümüze ulaşmış aruzla iki, heceyle üç şiiri, bir de ona ait olduğu şüpheli olan Türkçe mensur mektubu bulunmaktadır.
- Hacı Bayram-ı Veli, Yunus Emre tarzında şiirler söylemiştir.
- Şiirlerinde "Bayrami" mahlasını kullanmıştır.
- Sade dil kullanmıştır ve lirik bir anlatımı vardır.
- Eserlerini Türkçe olarak yazarak Türkçe kulanımını Anadolu'da önemli şekilde etkilemiştir.
Şiirleri:
BİLMEK İSTERSEN SENİ
Bilmek istersen seni,
Cân içinde ara cânı.
Geç cânından bul ânı,
Sen seni bil, sen seni.
Kim bildi ef'âlini,
Ol bildi sıfâtını,
Anda gördü zâtını,
Sen seni bil, sen seni.
Görünen sıfâtındır,
O'nu gören zâtındır,
Gayri ne hâcetindir,
Sen seni bil, sen seni.
Kim ki hayrete vardı,
Nûra müstagrak oldu,
Tevhîd-i zâtı buldu,
Sen seni bil, sen seni.
Bayram özünü bildi,
Bileni anda buldu,
Bulan ol kendi oldu,
Sen seni bil, sen seni.
Hacı Bayram Veli
N'OLDU BU GÖNLÜM
N'oldu bu gönlüm n'oldu bu gönlüm
Derd-ü gamınla doldu bu gönlüm
Yandı bu gönlüm yandı bu gönlüm
Yanmada derman buldu bu gönlüm
Yan ey gönül yan yan ey gönül yan
Yanmadan oldu derdine derman
Pervane gibi pervane gibi
Şem'ine aşkın yandı bu gönlüm
Gerçi ki yandı gerçeğe yandı
Rengine aşkın cümle boyandı
Kendi de buldu kendi de buldu
Matlabını hoş buldu bu gönlüm
Sevad-ı a'zam sevad-ı a'zam
Belki oluptur arş-ı muazzam,
Matlab-ı canan matlab-ı canan
Olsa acep mi şimdi bu gönlüm
El fakru fahri el fakru fahri
Demedi mi ol âlemler fahri
Fahrini fakrin fahrini fakrin
Mahv-u fenada buldu bu gönlüm
Bayram'ı imdi Bayram'ı imdi
Bayram edersin yâr ile şimdi
Hamd-ü senalar hamd-ü senalar
Yâr ile bayram kıldı bu gönlüm
Hacı Bayram Veli
Hacı Bayram Veli'den Nasihatler
- Tebaan içinde herkesin yerini tanıyıp bil; ileri gelenlere ikramda bulun.
- İlim sahiplerine hürmet et.
- Cimri ve alçak kimselerle ahbaplık kurma.
- Yaşlılara saygı duy; gençlere sevgi göster.
- Halka yaklaş, fasıklardan uzaklaş, iyilerle düşüp kalk.
- Kimseyi küçümseyip hafife alma.
- Sırrını kimseye açma.
- İyice yakınlık peyda etmedikçe kimsenin arkadaşlığına güvenme.
- Seni ziyarete gelenlere faydalanmaları için ilimden bir şey öğret.
- Kişilere yemek ikram et. İhtiyaçlarını temin et.
- Kişilerin değer ve itibarını iyi tanı ve kusurlarını görme.
- Halka yumuşak muamele et, onlara müsamaha göster.
