Felatun Bey ile Rakım Efendi (Ahmet Mithat
Efendi) Romanının Özeti ve Karakterleri
Ahmet Mithat Efendi, Rodos’ta sürgünde iken yazdığı bu
romanda Batı uygarlığının özünü kavrayamamış, Batı uygarlığını şekilden ibaret
sanıp sadece şekil olarak Batılı olmaya çalışanların düştükleri gülünç durumu
anlatır. Eserde romantizmin etkileri vardır.
Romanın Özeti:
Mustafa Meraki Efendi alafrangalığa düşkün, biri kız
biri oğlan iki çocuğu olan zengin biridir. Çocuklarının eğitimine önem
vermezken giyim kuşamlarına bol bol para harcamaktan çekinmeyip onları da kendi
gibi alafranga meraklısı yetiştirir. Böylece oğlu Felatun Bey babası gibi
giyime kuşama düşkün, alafranga meraklısı biri olur. Felatun Bey’e göre Batılı
olmak; lüks yaşamak, güzel giyinmek, eğlence yerlerinde gününü gün etmektir.
Yarım yamalak Fransızcasıyla yabancı aileler arasında bulunmakta, belli bir iş
sahibi olmamakta, vaktini elbise provaları vermekle, giyim mağazalarını
dolaşmakla zayi etmektedir.
Babası Mustafa Meraki Efendi, Felatun Bey’e bir
dairede iş ayarlamıştır ancak Felatun Bey yanlış anladığı Batılı yaşam
tarzından işine zaman ayıramamıştır. Babası ölünce Felatun Bey’e 16.000 liralık
miras kalır. Bu sıralarda Felatun Bey İtalyan bir aktris olan Polini’ye aşık
olur. Babasından kalan tüm mirası bu kadınla harcar; hatta 5.000 lira borca
girer. İçine düştüğü bu kötü durumdan onu baba dostları kurtarır. Babasının bu
dostları sayesinde uzak bir Akdeniz adasında mutasarrıflık bulur, böylece
İstanbul’dan ve içine düştüğü bataktan kurtulur. Yaptıklarından ve içine
düştüğü durumdan son derece utanç duyan Felatun Bey, pişman bir şekilde
İstanbul’dan ayrılmıştır. Rakım Efendi ise kişilik olarak Felatun Bey’le taban
tabana zıt biridir. Tophane kavaslarından biri olan babasını bir yaşındayken
kaybeder. Annesi ve Arap dadısı Fedayi tarafından büyütülür. Bu arada annesi de
ölür. Rakım Efendi küçük yaşta hem annesiz hem babasız kalır. Dadısı Fedayi onu
yetiştirebilmek için başkalarının çamaşırlarını yıkar, Rakım’ı çalışkan,
üretken, sorumluluk sahibi biri olarak yetiştirir. Rakım Efendi kendi
gayretiyle Fransızca öğrenir, yabancılara Türkçe dersleri verir, bir dairede
katiplik yapar, işinde ilerlemeye çalışır.
Rakım Efendi, çalışkan ve üretken olmanın yanında
tutumlu biridir. Bir süre sonra evine “Canan” adında küçük bir kız alır.
Canan’ı eğitir, müzik dersleri aldırır, yabancı dil öğretir. Dadısı tarafından da
yetiştirilen Canan büyüdükçe güzelleşir. Rakım Efendi’ye aşık olur. Rakım
Efendi de onu sever, evlenirler ve mutlu olurlar.
Karakterler:
- Rakım Efendi: Yoksul bir ailede doğmuş ve küçük yaşta ailesini kaybeden bir gençtir. Çalışkan ve iyi ahlaklı olması ile birçok zorluğun üstesinden gelir. Dürüstlüğü ve güvenirliliği sayesinde herkes tarafından sevilen, sayılan biridir.
- Felatun Bey: Varlıklı bir ailenin tek erkek çocuğudur. Dış görünüşüne çok fazla önem verir. Alafranga takılmak için her şeyi yapar. İsminin anlamından yola çıkarak kendini Platon gibi bilgili biri olarak göstermeye çalışsa da her zaman rezil olur. Kadınlara düşkünlüğü yüzünden babasından kalan tüm mirası tüketir. Son bir dostun yardımı ile İstanbul dışında bir memurluğa atanır.
- Canan: Rakım Efendi’nin çok beğenerek aldığı Çerkez cariyedir. Canan çok zeki olduğu için kendisine verilen tüm dersleri hızlıca öğrenir. Fransızca konuşmayı ve piyano çalmayı öğrenir. Rakım Efendi’ye aşıktır.
- Dadı Fedayi: Rakım Efendi’nin dadısıdır. Arap olan Fedayi, anne ve babası ölen Rakım Efendi’yi kendi çocuğu gibi büyütür.
- Yozefino: Fransız bir piyano hocasıdır. Rakım Efendi ile Canan’a piyano dersi vermek vesilesi ile tanışır. Kısa sürede Rakım Efendi ile yakınlaşarak birlikte olurlar.
- Mister Ziklas: İngiliz bir bey. Uzun zaman çalıştıktan sonra rahat yaşayabilmek için İstanbul’a taşınır. Kızlarına ders vermesi için Rakım Efendi’yi tutar.
- Can: Mister Ziklas’ın büyük kızıdır. Renkli gözlü, ince belli, kırmızı çehreli bir kızdır. Rakım Efendi’ye olan aşkı yüzünden yataklara düşer.
- Margrit: Mister Ziklas’ın küçük kızıdır. Ablasının aynısıdır. Ablası gibi Rakım Efendi’den hoşlansa da kendine hakim olmayı başarır.
- Polini: Tiyatro oyuncusu
olan bir kadın. Felatun Bey ile parası için birlikte olur. Felatun Bey’i kumara
başlatarak onu dolandırır ve bütün servetini sömürür.
