Eşrefoğlu Rumi'nin Hayatı, Edebi Kişiliği ve
Eserleri
Hayatı:
Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen Eşrefoğlu
Rumi'nin asıl adı Abdullah'tır. Mısır'dan göç edip Türkiye'ye yerleşen bir
ailenin çocuğudur. 15. yüzyılda yetişmiş Hacı Bayram Veli'nin etkisinde kalmış
bir mutasavvıftır.
Eşrefoğlu Rumi, Bursa, Ankara, Suriye civarındaki
yerleri dolaştıktan sonra İznik'te bir tekke ve tarikat kurmuştur. Kurduğu
Eşrefiyye tarikatı ile halkı irşad etme yoluna gitmiş özellikle Bursa ve İznik
çevresinde etkili olmuştur.
Eşrefoğlu Rumi, 1469'da İznik’te vefat eder. İznik'te
bulunan tekkesine gömülür.
Edebi Kişiliği:
- Babası ve dedesi mutasavvıf olsa da daha çok ilmi eğitim görmüştür.
- Eşrefoğlu tasavvufi yola giriş yapmak istediğinde Bursa'nın ünlü velilerinden Emîr Sultan'a bağlanmak ister. Fakat Emir Sultan onu Ankara'ya, Hacı Bayram Veli'ye gönderir.
- Bir süre Hacı Bayram Veli'nin dergâhında kaldıktan sonra, öneri üzerine Hama'daki kâdirî şeyhi Şeyh Hüseyn-i Hamevî'ye gider.
- Buraya ailesi ile birlikte gider ve bir zaman burada kalır.
- Sonunda Hama'dan İznik'e geri döndüğünde Eşrefoğlu büyük bir mutasavvıftır.
- İznik'te başlarda münzevi bir yaşam sürse de daha sonraları halkla iletişime geçmiş kendi tasavvufi görüşünü yaymıştır.
- Burada Eşrefoğlu Rumi kurucusu olduğu ve Kâdirîliğin bir kolu olan Eşrefîliği yayar.
- 1469 yılında yine İznik'te vefat eder. Türbesi İznik'tedir.
- Eşrefoğlu’nun şiirlerinde Yunus Emre tesiri kuvvetle hissedilir.
- Eşrefoğlu eserlerinde genelde yalın bir Türkçeyi tercih etse de az da olsa Arapça ve Farsça sözcükler de kullanır.
- Hece ve aruz veznini başarıyla kullanmış, lirik şiirler yanında didaktik manzumeler de yazmıştır.
- Eserlerinde tasavvufi etki rahatlıkla görülebilir.
- En çok işlediği konu tasavvuf olduğu gibi genellikle kullandığı motifler ve kurgusal unsurlar da tasavvufi imgelerdir.
- Bunun dışında eserleri genel dini öğütler de içerir.
- Her ne kadar teknik bakımdan çok büyük başarı göstermese de, Türk tasavvufi halk edebiyatının önemli isimlerindendir.
- İlâhîlerinden birçoğu bestelenerek, bugün dahi pek çok yerde okunmaktadır.
- Onun didaktik mahiyetteki mensur eserlerinde ise devrinin halk dilini en iyi bir şekilde kullanmış olması ve bu sayede tasavvufî ahlakın halk arasında yayılmasında büyük rol oynamıştır.
- Eşrefoğlu'nun en önemli eseri Divan'ı olsa da, Müzekinnüfûs isimli meşhur bir eseri de bulunur.
- Müzekinnüfûs, dini ve tasavvufi nasihatler içeren bir eserdir.
Eserleri:
- Divan
- Müzekki’n-Nüfûs
- Tarikatnâme
- Delâilü’n-Nübüvve
- Fütüvvetnâme
- İbretnâme
- Ma’zeretnâme
- Hayretnâme
- Münacaatnâme
- Esrârü’t-Tâlibin
- Tacnâme
- Elestnâme
- Nasihatnâme
- Cinânü’l-Canân
