Dertli'nin Hayatı, Edebi Kişiliği ve Şiirleri
Hayatı:
Asıl adı İbrahim, mahlası Lütfi olan Dertli 18. ve 19.
yüzyılda yaşamış Âşık Edebiyatı saz sanatçısıdır. Bolu-Gerede'de dünyaya
gelmiştir. İstanbul, Konya, Mısır'da bulunmuş sonrasında ise tekrar köyüne
dönmüştür.
Aşk yüzünden usturayla kendini öldürmeye teşebbüs
etmiş bu yara izinden "Dertli" mahlasını almıştır. Âşık kahvelerinde
saz çalarak şiir söyleyerek geçimini sağlamaya çalışmıştır.
Edebi Kişiliği:
- Mısır dönüşü sonrasında söylediği şiirlerinde, başından geçen çeşitli olaylar sebebiyle Dertli mahlasını kullanmıştır.
- Toplumsal yergi içerikli şiirleriyle tanınmıştır.
- Geçimini âşık kahvelerinde saz çalıp şiir söyleyerek sağlamıştır.
- İstanbul, Konya ve Mısır’da bulunmuştur. Ankara’da vefat etmiştir.
- Döneminin en ünlü âşıklarından olan Dertli, birçok çırak yetiştiren son ustalardan biridir.
- Halk ve tekke edebiyatlarındaki geniş kültürü sayesinde daha sağlığında yaygın bir şöhret kazanmış, “divan”ı taş baskısıyla birçok defa basılmıştır.
- Fuzûlî, Âşık Ömer, Gevheri, Nedim gibi şairlerin etkilerini taşıyan Dertli, çağının öbür saz şairleri gibi aruzla gazeller, divanlar, kalenderiler yazmıştır.
- Dertli, hem aruz, hem hece ölçülerini kullanmıştır.
- Aruzla yazdığı şiirlerde kusurlu bir nazım tekniği kullandığı için başarılı olamamıştır.
- Divanı vardır. Ancak, asıl ününü, ozanlık değerini hece ölçüleriyle yazdığı şiirlerinde göstermiştir.
- Hem sesinin güzel olması hem de iyi saz çalması âşık fasıllarında ve zengin konaklarında büyük ilgi görmesine sebep oldu.
- Şiirleri pek çok yabancı kelime ve terkiplerle dolu olmasına rağmen belli bir lirizme sahiptir.
- Elinde sazı diyar diyar dolaşan Dertli, zaman zaman köyünde sefil bıraktığı ailesini ve çocuklarını hatırlamış, bu durumu çok hazin bir şekilde şiirlerinde dile getirmiştir.
- Şiirlerinin ana temasını din ve tasavvuf, beşerî aşk, sosyal ve toplumsal konular, hiciv ve mizah, tabiat ve tabiat güzellikleri, gurbet, hasret, dert, sıkıntı vb. oluşturmaktadır.
- En güzel eserleri semai ve koşmalarıdır.
- Dertli biraz da mensubu olduğu Bektaşi tarikatının etkisiyle, Hazreti Ali'ye aşkla bağlanmıştır.
Şiirleri:
ŞEYTAN BUNUN NERESİNDE
Telli sazdır bunun adı
Ne ayet dinler ne kadı
Bunu çalan anlar kendi
Şeytan bunun neresinde
Venedik'ten gelir teli
Ardıç ağacından kolu
Be Allah'ın sersem kulu
Şeytan bunun neresinde
Abdest alsan aldın demez
Namaz kılsan kıldın demez
Kadı gibi haram yemez
Şeytan bunun neresinde
İçinde mi dışında mı
Burgusunun başında mı
Göğsünün nakışında mı
Şeytan bunun neresinde
Dut ağacından teknesi
Kirişten bağlı perdesi
Behey insanın teresi
Şeytan bunun neresinde
Dertli gibi sarıksızdır
Ayağı da çarıksızdır
Boynuzu yok kuyruksuzdur
Şeytan bunun neresinde
Âşık Dertli
AÇILDI SÜMBÜLLER ERİŞTİ BAHAR
Açıldı sümbüller erişti bahar
Garip bülbül gibi güllere düştüm
Aşk ile eyledim ben terk-i diyar
Zelil sefil gurbet ellere düştüm
Çıkıp cevlan eder gül yüzlü yârim
Açıldı kalmadı sabr u kararım
Yırtıcı şahine aldırdım varım
Ağlayı ağlayı yollara düştüm
Niçin cuş eyleyip çağlamayım ben
Nar-ı aşka ciğer dağlamayım ben
Niçin ah eyleyip ağlamayım ben
Dertli turna gibi göllere düştüm
Âşık Dertli
AŞK DERDİNE DERMAN SORDUM
Aşk derdine derman sordum âlemde
Ne Eflatun bilir ne Lokman yazar
Erbab-ı aşk olan kalır matemde
Anların ahvalin perişan yazar
Cihana gelmemiş böyle dilruba
Aşk u muhabbeti başlara bela
Münkiri öldürmek sevaptır sevaptır amma
Zalim kadı üstümüze kan yazar
Dertli aşk babında olmuştur na-kam
Mastur cebininde harf-i Elif-Lam
Hakimler hakkımda yazamaz ilam
Yazarsa fermanım Alişan yazar
Âşık Dertli
