Dadaloğlu'nun Hayatı, Edebi Kişiliği ve Şiirleri
Hayatı:
Dadaloğlu, 19. yüzyılda yaşamış Toros dağlarında
göçebe yaşayan Türkmen aşiretlerinin Avşar boyuna mensup bir şairdir. Babası,
Âşık Musa isminde bir saz şairidir. Kayseri'nin Tomarza ilçesinde doğan
Dadaloğlu'nun asıl adı Veli'dir. Hayatı çoğunlukla Gavurdağı ve Ahır Dağı
çevrelerinde geçmiştir.
Dadaloğlu, Türkmen aşiretlerinin yerleşik hayata
geçirilmesine karşı (Osmanlı İmparatorluğu'nun Anadolu Türkmenlerini Sivas'a
yerleştirme politikası) şiirleriyle haykırırcasına dönemin padişahına karşı
çıkmıştır. "Ferman padişahın dağlar bizimdir/ Ölen ölür kalan sağlar
bizimdir." dizeleri onun karakterini yansıtan kavgacı şiiri anlayışının
ürünüdür. Dadaloğlu, bu özelliğiyle adeta Türkmen aşiretinin sesi olur.
Mücadeleci kimliğiyle ön plana çıkan Dadaloğlu,
1868'de Sivas'ın Şarkışla ilçesinde hayata veda etmiştir.
Edebi Kişiliği:
- Dadaloğlu'nda sanat endişesi pek görülmez.
- Şiirlerinde işlenen konu büyük ölçüde Avşar aşiretinin hayatıdır.
- İçinde bulunduğu tarih ve toplum olaylarını şiirlerine yansıtmıştır.
- Şiirlerinde yiğitçe bir söyleyiş olduğu gibi içli bir söyleyiş de vardır.
- 19. yüzyılın öteki halk şairleri (Dertli, Seyrani, Emrah...) divan şiiri etkisinden kurtulamadıkları halde, Dadaloğlu şehir hayatından uzakta bulunduğu için yalnız kendi çevresinin duygu ve düşüncelerini dile getirmiş, dolayısıyla Divan şiirinin etkilerini şiirine taşımamıştır.
- Dadaloğlu Anadolu'nun halk şiiri geleneğine damgasını vurmuş en önemli sanatçılardan biri olmuştur.
- Dadaloğlu, çoğu cenkler, çarpışmalar üzerine yazılmış şiirlerinde zorunlu göç ile ilgili tarihî ve sosyal olayları işlemiştir.
- Koşma, türkü, semai, varsağı, destanlar yazmış olan, ama asıl kişiliğini türkülerinde gösteren şair, yazış bakımından Karacaoğlan ile Köroğlu'nu hatırlatır.
- Dili Anadolu Türkmen boylarının kullandığı halk Türkçesiydi.
- Dili, cenk şiirlerinde sert, pervasız; aşk ve tabiat şiirlerinde ise içli, samimi, ama hepsinde katıksız ve saf bir halk dilidir.
- Yüz kadar şiiri sözlü kaynaklardan derlenerek günümüze ulaşmıştır.
- Bugün elimizde bulunan 130 kadar şiirinin tamamı hece vezniyledir.
- Dadaloğlu'nun şiirleri teknik açıdan sağlamdır.
Şiirleri:
KALKTI GÖÇ EYLEDİ AVŞAR İLLERİ
Kalktı göç eyledi Avşar illeri
Ağır ağır giden eller bizimdir
Arap atlar yakın eder ırağı
Yüce dağdan aşan yollar bizimdir
Belimizde kılıcımız Kirmani
Taşı deler mızrağımın temreni
Hakkımızda devlet etmiş fermanı
Ferman padişahın dağlar bizimdir
Dadaloğlu yarın kavga kurulur
Öter tüfek davlumbazlar vurulur
Nice Koçyiğitler yere serilir
Ölen ölür kalan sağlar bizimdir
Dadaloğlu
BİR GÜZEL GÖRDÜM
Avşar içinde bir güzel gördüm
Kozan arasında çeker göçünü
Kınalamış ayağını başını
Sırma ile örmüş sümbül saçını
Her sabah her sabah kendini öğer
Altın saç bağları topuğu döğer
Sade kaşı ile gözleri değer
Acem ülkesinin tahtla tacını
Dadaloğlu'm al yanağın gülünden
Mis kokuyor saçlarının telinden
İnce belli nazlı yârin elinden
Üç beş sene bekleyelim Hacın'ı
Dadaloğlu
ALIRIM KIZ SENİ KOMAM İLLERE
Oturmuş ak gelin taşın üstüne
Taramış zülfünü kaşın üstüne
Bir selam geldi başım üstüne
Alırım kız seni komam illere
Bir taş attım karlı dağlar ardına
Yuvarlandı düştü yârin yurduna
Ben yeni de düştüm sevda derdine
Alırım ahdımı komam illere
Atımın kuyruğu cura saz gibi
Divana vurmuş da ergen kız gibi
Alarmış yanağı bahar yaz gibi
Getirin kır atım göçem illere
Dadaloğlu der de oldum kastana
Gelip geçer selam verir dost bana
Göçeyim mi bilmem Namrun üstüne
Çekilem mi kahpe Bulgar illere
Dadaloğlu
