Bayburtlu Zihni'nin Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Şiirleri
Hayatı:
19. yüzyılda yaşamış bir halk şairi olan Bayburtlu
Zihni'nin asıl adı Mehmet Emin'dir. "Zihni" takma adıdır. Bayburtlu
olduğundan Bayburtlu Zihni olarak anılmıştır.
Çeşitli yerlerde medrese öğrenimi görmüş, Erzurum ve
Trabzon medreselerindeki eğitiminden sonra İstanbul'a gelip Mustafa Reşit Paşa
ile yakınlık kurmuştur. Bu ara Divan-ı Hümayun kalemine girip burada kâtiplik
yapmış olan Bayburtlu Zihni gerek yurt dışında gerekse yurt içinde birçok yeri
dolaşmıştır.
Bayburtlu Zihni, 1859'de Trabzon yakınlarındaki
Holasan (Bahçeyaka) köyünde ölür. Mezarı sonraki zamanlarda Bayburt'a
taşınmıştır.
Edebi Kişiliği:
- İnatçı mizacı, isyankâr ruhu, mısralarında yer aldıkça huzuru kaçacaktır.
- Elli beş yaşını geçtikten sonra Trabzon’a gelmiş ve burada hastalanmıştır.
- Bu sırada yurt hasretiyle yanan Zihnî, Bayburt’a doğru yola çıkmış, Trabzon yakınlarında 1859’da ölmüştür.
- Başından geçen olayları anlatan Sergüzeştname adlı eseri bulunan Zihnî, daha çok divan şairi olmak kaygısı gütmüştür.
- Adını sayıları az olan, hece ile söylenmiş koşmaları ve destanları yaşatmaktadır.
- Hece vezniyle yazmış olduğu eserlerde dili durudur.
- Aruz vezniyle olan şiirlerinde ise dili çok ağırdır.
- Zihnî, hece vezniyle olan şiirlerinde gurbeti, sevgiliyi ve aşkı işlemiştir.
- Usta bir hicivci olan ozan, bu tür eserlerinde yer yer açık saçık ve kaba küfürlere de başvurur.
- Bazı şiirleri bestelenmiş olup musiki meclislerinde hâlâ okunmaktadır.
- Zihnî, Doğu klasiklerine hâkim bir şairdir.
- Âşıklık ve şairliğinin yanında iyi bir nesir yazarıdır.
Eserleri:
- Divan
- Sergüzeştnâme-i Zihnî
- Kitab-ı Hikâye-i Gâribe
Şiirleri:
VARDIM Kİ YURDUMDAN AYAK GÖTÜRMÜŞ
Vardım ki yurdumdan ayak götürmüş
Yavru gitmiş ıssız kalmış otağı
Camlar şikest olmuş meyler dökülmüş
Sakiler meclisten çekmiş ayağı
Kangı dağda bulsam ben o merali
Kangı yerde görsem çeşm-i gazalı
Avcılardan kaçmış ceylan misali
Göçmüş dağdan dağa yoktur durağı
Laleyi sümbülü gülü har almış
Zevk u şavk ehlini ah ü zar almış
Süleyman tahtını sanki mar almış
Gama tebdil olmuş ülfetin çağı
Zihni dert elinden her zaman ağlar
Sordum ki bağ ağlar bağban ağlar
Sümbüller perişan güller kan ağlar
Şeyda bülbül terk edeli bu bağı
Bayburtlu Zihni
YIKMIŞ ÇADIRLARIN GÖÇ ETMİŞ LEYLA
Yıkmış çadırların göç etmiş Leyla
Vardım ki boş kalmış yar otakları
Dağı mesken etmiş biçare Mecnun
Akıtmış gözünden kan ırmakları
Zeyd ile göndermiş Leyla'ya name
Dedi iyi getirdim ağyarı kama
Akıbet yar oldun İbni selama
Neyledin ettiğin o misakları
Zihni'yim akıttım didem yaşların
Yedi yıl bekledim bulak başların
Dağıt bu derneği sav savaşların
Bozuldu kabail ittifakları
Bayburtlu Zihni
