Aşık Ömer'in Hayatı, Edebi Kişiliği ve Şiirleri
Hayatı:
17. yüzyıl saz şairlerindendir. Eline sazını alıp çok
genç yaşlarda sefere çıkan Âşık Ömer, İran, Suriye, Irak, Arabistan ve
Türkiye’de köy köy dolaştıktan sonra, uzun yıllar Türkiye’de kalmıştır. Gezdiği
yerlerin dil ve edebiyatlarına hâkimdir. Şairin gazel, destan, koşma, semai vb.
eserlerinde işlenen ana tema; sevgi, sadakat, iyilik, namus, insanlık, adalet
ve merhamettir. Âşık Ömer yetmiş yaşını geçtikten sonra, gezdiği yerlerden
doğum yeri olan Gözleve’ye dönmüş ve ömrünün sonuna kadar orada yaşamış, 1707
senesinde seksen altı yaşında ölmüştür.
Edebi Kişiliği:
- Eline sazını alıp çok genç yaşlarda sefere çıkan Âşık Ömer, İran, Suriye, Irak, Arabistan ve Türkiye’de köy köy dolaştıktan sonra, uzun yıllar Türkiye’de kalmıştır (Rivayet).
- Yazdıklarına ve rivayetlere bakılarak orduya girdiği, sınır kalelerinde bulunduğu, hatta bazı savaşlara katıldığı tahmin edilmektedir.
- Gezdiği yerlerin dil ve edebiyatlarına hâkimdir.
- Gezdiği yerleri güzellemelerinde ve koşmalarında anlatmıştır.
- Şairin gazel, destan, koşma, semai vb. eserlerinde işlenen ana tema; gurbet, sevgi, sadakat, iyilik, namus, insanlık, adalet ve merhamettir.
- Âşık Ömer, saz şairlerimizin en çok şiir bırakmış olanlarındandır. (1500’e yakın)
- Asker ocağında bulunması dolayısıyla hem serhat boylarının biraz serbest ve maceralı hayatını yaşayarak dile getirmiş, hem de klasik şiirin mecaz, vezin, kâfiye ve edebi sanatlarını, hatta biraz da dilini kullanarak o çevrelerin havasını yansıtmıştır.
- Edebî kişiliği divan ve halk şiirinin ortak etkileri altında geliştikçe bir yandan aruzla nazım tekniği kusurlu, hayalleri aşınmış da olsa tevhit, naat, kaside, gazel vb. yazmış; bir yandan da asıl ün kazandığı koşma, semai, varsağı ve destanlar meydana getirmiştir.
- Özellikle koşma ve semaide başarılıdır.
- Şiirlerinde kuvvetli bir divan edebiyatı etkisi görülür.
- Diğer halk şairlerine göre dili biraz ağırdır.
- Başlangıçta divan şairlerini taklide özenerek Adlî mahlasını kullanmış, Ömer mahlasını daha sonra benimsemiştir.
- Onun açmış olduğu divan şiirini taklit cereyanı yüzünden saz şiirinin eski saflığı ve dili fark edilir şekilde bozulmuştur.
- Şiirleri Âşık Ömer Divanı’nda toplanmıştır.
- Kendisinden sonra gelen âşıklardan birçoğu ona nazireler yazmış, bestelenmiş şiirleri çeşitli meclislerde çalınıp okunmuştur.
- Zamanında ve daha sonraki yüzyılda oldukça şöhretli bir şair olan Ömer'e; Abu, Hasan, Levni, Ruhi, Siyahi, Şevkat gibi şairler nazire yazmışlar, Âşık Nihani de bir medhiye söylemiştir.
- Ömer'in en çok bilinen şiiri, 38 dörtlükten meydana gelen ve 105 şairin adının sayıldığı Şairname'sidir.
Şiirleri:
Örnek 1
Şu karşıdan gelen dilber
Gelir amma neden sonra
Bir selama kail oldum
Verir amma neden sonra
Bahçede açılan güller
Dalında öten bülbüller
Bizi zemmeyleyen diller
Çürür amma neden sonra
Gördüm yârimin yüzünü
Öptüm dostumun gözünü
Aradım buldum izini
Buldum amma neden sonra
Kolumdan uçurdum bazı
Yeter ettin bana nazı
Âşık Ömer'in niyazı
Geçer amma neden sonra
Âşık Ömer
Örnek 2
Bu gün ben bir güzel gördüm
Yeşiller giymiş ağ üzre
Aklımı başımdan aldı
Durabilmem ayağ üzre
Beni mest eden camıdır
Gonca gülün eyyamıdır
Her biri bir haramidir
Kirpikleri kapağ üzre
Mah cemaline bakılır
Ben kulun yanup yakılır
Söyledikçe bal dökülür
Leblerinden dudağ üzre
Cemali hüsnü alişan
Ol Yusufdan almış nişan
Siyah zülüfler perişan
Dökülmüş al yanağ üzre
Âşık Ömer geldi ise
Hak inayet kıldı ise
Ferhad dağı deldi ise
Ben koyam dağı dağ üzre
Âşık Ömer
Örnek 3
Ela gözlerine kurban olduğum
Yüzüne bakmağa doyamadım ben
İbret için gelmiş derler cihana
Noktadır benlerin sayamadım ben
Aşkın ateşidir sinemi yaka
Lütfuna irer mi çevrini çeken
Kolların boynuma dolanmış iken
Seni öpmelere kıyamadım ben
Terk eyledim ağalarım beylerim
Bozbulanık seller gibi çağlarım
Anın ıçün ben ah idup ağlarım
Ayrılık oduna doyamadım ben
Kaldı deli gönül kaldı hep yasta
Mevla'm erdir beni murada kasda
Âşık Ömer eydur sevgili dosta
Allah'a ısmarladık diyemedim ben
Âşık Ömer
