Taşlıcalı Yahya'nın Hayatı, Edebi Kişiliği
ve Eserleri
Hayatı:
16. yüzyıl Divan Edebiyatı'nın önde gelen
temsilcilerindendir. Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen Taşlıcalı Yahya'nın,
Arnavutluk doğumlu olduğu tahmin edilmektedir.
Kanuni’nin oğlu Şehzade Mustafa’nın katledilmesi
üzerine yazdığı mersiye meşhurdur. Bu mersiye nedeniyle padişahın himayesini
kaybeden sanatçı, Bosna taraflarına gitmiş, 1582’de Bosna’da ölmüştür.
Edebi Kişiliği:
- Mesnevi türünde en özgün şair olarak bilinir. Bu anlamda yaşadığı dönemde Fuzuli'den sonra en büyük mesnevi şairi olarak tanınır.
- Hamsesi ile de ön plana çıkan Taşlıcalı Yahya; hamsesini Kanuni Sultan Süleyman döneminde yazar. Bütün mesnevilerinde Kanuni Sultan Süleyman'ı över.
- Mesnevi türünde daha öncekiler gibi İran edebiyatına bağlı kalmayıp yerli motifler kullanır.
- Hem hamsesi hem de divanı olan bir şairdir.
- Korkusuz ve atılgan bir kişiliğe sahip olan Taşlıcalı Yahya, savaşlarda gösterdiği yararlılıklardan eserlerinde iftiharla bahseder.
- Samimi ve akıcı bir üslubu olan Taşlıcalı Yahya, Türkçe düşünme ve söyleme geleneğine bağlı biri olarak bilinir.
- Mesnevi, kaside ve gazellerinde yerli motifler, mahalli renk ve çizgiler ön plana çıkan sanatçı bunlarda sade ve temiz bir dil kullanır.
- Eserlerinde dönemin siyasi, toplumsal ve askeri özelliklerini yansıtan çok değerli bilgiler vardır.
- Taşlıcalı Yahya'ya asıl ününü kazandıran eseri "Yusuf u Züleyha" mesnevisidir. Bu mesnevisini haca gittiğinde Filistin dolaylarında dolaşırken aldığı ilhamla oluşturur.
- Taşlıcalı Yahya'nın iki tanesi basılmış beş mesnevisi vardır. (Gencine-i Raz, Şah ü Geda, Yusuf u Züleyha, Gülşen-i Envar, Usûlname)
- Şehzade Mustafa'nın (Kanuni Sultan Süleyman'ın büyük oğlu) boğdurulması nedeniyle kaleme aldığı mersiyesi büyük ses getirir.
Eserleri:
- Divan: Divan, üç defa tertip edilmiş her seferinde divanda önemli değişiklikler yapılmış, Şemsi Ahmet Bey'e takdim edilmiştir. Eserin altı nüshasının karşılaştırılmasıyla tenkitli basımı Mehmet Çavuşoğlu tarafından yapılmıştır.
- Yusuf u Züleyha: Türk edebiyatında bu isimle yazılmış en başarılı mesnevi olarak kabul edilir. Bir aşk macerası olan "Yusuf u Züleyha" aslında bir İbrani menkıbesidir. Şark edebiyatının da en başarılı eserleri arasında yer alan eserde aşk ve ihtirasın merkezi olarak "Züleyha" yer alır. Yusuf ise eserde nefse hâkimiyetin kuvvetli ve hayali bir tipi olarak geçer.
- Şah u Geda: Eser, platonik bir aşkla vurulan Gedâ ve Şâh ismindeki kişilerin hikâyesidir.
- Gencine-i Raz: Eser, ahlaki ve dini hikâyelerden oluşmaktadır. Taşlıcalı Yahya, bu eserini peygamberi rüyasında gördüğü için kaleme alır. 1540 yılında yazılmış olan eser Kanuni'ye ithaf edilir.
- Gülşen-i Envar: Dini-ahlaki
öykü ve temsillerden oluşan bir eserdir. Eserde dikkat çeken bir özellik de
Süleymaniye Camisi'ne yapılan övgüdür.
