Sultan Veled'in Hayatı, Edebi Kişiliği ve
Eserleri
Hayatı:
Sultan
Veled, 24 Nisan 1226'da Karaman'da
doğdu. Mevlana Cellaleddin-i Rumi'nin büyük oğludur.
İlköğrenimini
babasından alan Sultan Veled, hem babasına hem de Şems-i Tebrizi'ye hizmet
etmiştir. Mevlânâ'nın tasavvufla ilgili görüşlerini bir sistem halinde
birleştirip Mevlevi tarikatına gerçek kimliğini kazandırmıştır.
Mevlevi
tarikatının şeyhi Hüsammeddin Çelebi'nin ölümü üzerine 27 yıl boyunca bu
tarikatın şeyhi olmuştur. Mevlevilik, onun zamanında kendine özgü kuralları
olan örgütlü bir tarikat haline gelmiş ayrıca Mevlevilik, Anadolu Türklüğünün
yetişmesinde de önemli bir rol oynamıştır.
Edebi Kişiliği:
- Sultan Veled, öğretici nitelikteki tasavvufi şiirleriyle ön plana çıkar. Coşkunluk, lirizm ve derinlikten uzak biridir.
- Şiirlerini Farsça olarak kaleme alır.
- Az da olsa Türkçe şiirler de yazar.
- Divan tarzı şiirleri Anadolu'da yazan ilk kişidir.
- Daha çok, öğretici nitelikte tasavvufi şiirler yazmıştır.
- İlk Mevlevi dergâhını kuran kişi olarak bilinir.
- Sultan Veled, babası gibi dil tercihini Farsçadan yana kullanır. Eserlerinin çoğunu Farsça yazar.
- Türkçe olarak kaleme aldığı birkaç gazeli ve mesnevi şeklinde birkaç eseri vardır.
- Farsça olarak kaleme aldığı bazı eserlerinin sonunda Türkçe bölümler yer alır.
- Türkçe şiirleri eski Anadolu Türkçesinin ilk örneklerinden sayılır. Bu şiirlerinde aruz ölçüsünü tercih etmiştir.
Eserleri:
- Divan: Divan'da yer alan
bütün gazeller tasavvufi ve didaktik bir mahiyet taşır. Bu gazeller aynı
zamanda sade ve açık bir dille yazılmıştır. Aruz ölçüsünün değişik kalıplarıyla
yazılmış 925 gazel ve 455 rubaiyi içerir.
- Maarif: Sultan Veled'in düzyazı
tarzda kaleme alınan dini ahlaki öğütler içeren son eseridir. Eser, elli altı
bölümden meydana gelmiştir. Eser, babasının "Fihi Ma Fih" eserine
nazire olarak yazılmıştır.
- İbtidaname: Sultan
Veled'in yazdığı ilk mesnevidir. 8760 beyitten oluşan eserde 76 Türkçe beyit
yer almaktadır. Eserde hem Mevlânâ hem de kendisi hakkında bilgiler yer alır.
"Mesnevi"nin esas alındığı eserde; ölmeden evvel ölme, Allah aşkıyla
pişip kötülüklerden arınma işlenmiştir. Eserde tüm bunlar için de mürşit birine
bağlanmanın gerekliliği vurgulanır.
- İntihaname: Sultan
Veled'in üçüncü ve son mesnevisidir. İşlenen konular bakımından bir önceki
mesneviye benzer. Ancak, bu eserin tamamı Farsçadır. Mesnevî vezniyle yazılmış
büyük bir öğüt kitabıdır. 7000 beyit olan eser Farsça kaleme alınmıştır.
- Rebabname: Sultan
Veled’in yazılış sırasına göre ikinci mesnevisidir. Mevlânâ’nın Mesnevi’sinin
vezninde fâ’ilâtün/ fâ’ilâtün/ fâ’ilün ve onun etkisi altında kalınarak
yazılmış olan bu kısa mesnevide de 162 Türkçe beyit bulunmaktadır.
