Necati Bey'in Hayatı, Edebi Kişiliği ve
Eserleri
Hayatı:
XV. yüzyılın ikinci yarısında yetişen şairlerin en
önemlisidir. Necati hakkında elde mevcut bilgi azdır. Asıl adı İsa olan
sanatçının nasıl bir aileye mensup olduğu bilinmemektedir. Aslen Edirneli
olmakla birlikte şöhret bulduğu yer Kastamonu’dur.
Fatih devrinin sonlarına doğru, niçin gittiği
bilinmeyen Kastamonu’da bulunduğu sıralarda meşhur “döne döne” redifli gazelini
yazan Necâtî, şiirleriyle kısa sürede tanınmıştır. Fatih’e sunduğu “şitaiye” ve
“bahariye” kasideleri ve gazelleriyle padişahın takdirini kazanarak divan
kâtibi olmuştur. Şöhreti İstanbul’a erişince Fatih tarafından İstanbul’a
aldırılmış, divan katipliğine tayin edilmiştir. 1509’da İstanbul’da vefat
etmiştir.
Edebi Kişiliği:
- Necati Bey, 15. yüzyılın gazel ustası sayılır.
- Gazellerinde aşk ve rindleri (güzelleri) konu edinir.
- Fatih devri sanatçısı olsa da II. Bayezid tarafından korunmuş ve ondan büyük bir ilgi görmüştür.
- Şiirlerinde atasözlerine ve halk söyleyişlerine yer vererek Divan Edebiyatı'nda bir nev'i Mahallileşme akımını başlatır. Bu atasözleri ve söyleyişleri hemen hemen her gazelinde yer alır.
- Necati Bey'in kaside, mersiye ve gazellerinde kendine has buluşlar ve benzetmeler dikkat çeker.
- Yoğun anlam içeren sözleri halkın anlayabileceği bir şekilde dile getirir.
- Şiirlerinde yalın bir dil kullanan Necati Bey, süslü üsluptan ısrarla kaçınır.
- Üslubunda yaratılıştan gelen bir içtenlik ve doğallık söz konusudur.
- Türkçeyi Arapça ve Farsçanın etkilerine karşı korumaya çalışır. Divan şiirini İran şiirinin etkisinden uzaklaştırarak halk dili ve kültürünü ön plana çıkarır bunu da şiirlerine yansıtır.
- Sadece Divan sahibi olup başka eseri bulunmamaktadır.
- Gazellerinin etkililiği Fuzuli ve Baki tarafından bunlara nazireler yazılmasını sağlamıştır.
- Kastamonu'da olduğu sıralarda yazdığı ünlü "döne döne" redifli gazeliyle kısa sürede tanınmıştır.
- Şiir dilinde Ahmet Dai'nin etkisinde kalmıştır.
- Şiirine yaşadığı dönemin olaylarını sokmuş halkın psikolojisine özellikle önem vermiştir.
- Manzumelerinde soru cümleleri, hitap ve öğütler ön plana çıkar.
- Necati Bey, sanatıyla kendisinden sonra gelen pek çok sanatçıyı etkiler.
Eserleri:
- Divan: Günümüze ulaşan
tek eseridir. Eserde yer alan dibace (ön söz) Türk edebiyatında bir ilktir.
Divan'ında yaklaşık 650 gazel yer alır. Özellikle musammat türündeki gazelleri
sadelik ve açıklık açısından oldukça önemli gazellerdir.
