Divan-i Hikmet
Türk
tasavvuf edebiyatının bilinen en eski ve ilk ürünü olan Divan-ı Hikmet, 12.
yüzyılda mutasavvıf aynı zamanda Türk tasavvuf edebiyatının kurucularından
Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır. Ahmet Yesevi'ye özgü "hikmet"
adı verilen şiirlerin bir arada toplandığı şiir antolojisine verilen isimdir.
Halka İslam
esaslarını hikmetli bir biçimde öğretmek amacıyla yazılmış olan Divan-ı
Hikmet'te, Yesevilik tarikatı ile ilgili bilgiler, cennet ve cennet
betimlemeleri, peygamberimizin hayatı ve mucizeleri yer alır.
Divanı Hikmet'in Özellikleri:
- Divan-ı Hikmet'te ana konuları şeriatın ahkâmları (hükümleri) ve tasavvuf adabı oluşturur.
- İlahi aşkın konu edindiği eser, didaktik ve canlı bir anlatıma sahiptir.
- 4+4+4=12 ve 4+3=7'li hece ölçüsüyle yazılmıştır.
- Gazel tarzında yazılanlarda aruz ölçüsü de kullanılmıştır.
- Divan-ı Hikmet, dörtlük nazım birimiyle yazılmış dörtlüklere de "hikmet" adı verilmiştir.
- Eserde yarım uyak kullanılmıştır.
- Karahanlı Türkçesinin Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.
- Eserde yalın ve sade bir dil kullanılmıştır.
- Divan-ı Hikmet'teki şiirlerin birçoğunda zikir ritmi mahiyetinde hareketli bir üslup söz konusudur.
- İstifham ve tecahülü arif sanatına çok fazla başvurulmuştur.
- Divan-ı Hikmet'te 144 hikmet ve 1 münacaat yer almaktadır.
- Eserde yer alan şiirlerin hepsi Ahmet Yesevi'ye ait değildir. Ona mal edilen şiirler de vardır.
- Divan-ı Hikmet'in ortaya çıkmasından sonra İslamiyet göçebe Türk toplulukları arasında yayılma imkânı bulmuştur.
- Eser, sonraki yüzyıllarda edebiyatımızın önemli şahsiyetleri üzerinde önemli etkiler oluşturmuştur. Yunus Emre, Hacı Bayram Veli, Hacı Bektaş Veli gibi zatların fikir kaynakları bu yapıttır.
- Divan-ı Hikmet'in yazarı Ahmet Yesevi, sürekli Allah'a yakın olmak istemiş bu vesileyle peygamberimizin yaşı olan 63 yaşında ölmek istemiş fakat 73 yaşında vefat etmiştir.
