Divan Edebiyatında Nesir
- Divan Edebiyatı'nda nesir, şiirin gölgesinde kalmıştır.
- Divan nesri, Arap ve İran edebiyatının tesirinde gelişen bir nesirdir.
- Düşünce ve konudan ziyade söyleyiş güzelliği esastır.
- Divan Edebiyatı'nda nesre "inşa", yazarlarına "münşi" bunların toplandıkları kitaplara "münşeat" adı verilir.
- Divan Edebiyatı nesrinde noktalama işaretleri kullanılmamıştır.
- Cümleler gereğinden fazla uzundur.
- Anlatımda paragraf biçimi esas alınmamıştır.
- Dil oldukça ağır Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalarla doludur.
- Divan Edebiyatı nesrinde secilerle (uyaklı sözlerle) şiirdekine benzer bir ahenk oluşturulmaya çalışılmıştır.
- Ahlaki ve dini konular daha fazla işlenmiştir. Tarihi olaylar, gezi izlenimleri, bireysel ve toplumsal sorunlar da işlenen konular arasında yer alır.
- Nesir yazarları eskiden "nâsir" olarak isimlendirilmiştir.
- Tarih (vakayiname), tezkire, seyahatname, sefaretname, siyasetname, münşeat (mektup), siyer, surname, şehrengiz, gazavatname, habname Divan Edebiyatı'nda en çok kullanılan nesir (düzyazı) biçimlerini oluşturur.
- Sinan Paşa, Aşıkpaşazade, Sehi Bey, Seydi Ali Reis, Piri Reis, Feridun Bey, Kâtip Çelebi, Evliya Çelebi, Nâima, Yirmisekiz Çelebi Mehmet Divan Edebiyatı'nda nesir (düzyazı) alanında öne çıkan şahsiyetlerdir.
Divan Edebiyatı'nda nesir üslup ve dil
açısından üç farklı bölüme ayrılır:
1.Sade Nesir
- Halk için yazılmış dili ağır olmayan nesirlerdir.
- Genel olarak hadis ve tefsir kitapları, din ve tasavvuf konuları, tarih, masal, efsane ve destan özelliği taşıyan eserler bu türdendir.
- Mercimek Ahmet’in Kabusname’si, Kul Mesut’un Kelile ve Dimne’si, Evliya Çelebi’nin Seyahatname’si, sade nesre örnek eserlerdir.
2.Orta Nesir
- Dili sade nesre göre daha ağır olsa da anlatılmak istenilenin anlaşılır bir şekilde ortaya konulduğu nesirdir.
- Özellikle bilim ve kültür konularında yazılmış birçok eserle tarih, coğrafya, gezi ve din kitaplarında da orta nesir özellikleri açıkça görülür.
- Naima, Peçevi ve Âşık Paşazade Tarihi, Kâtip Çelebi’nin bilimsel eserleri orta nesre örnektir.
3.Süslü Nesir (Sanatkârane Nesir)
- Cümlelerin oldukça uzun olduğu süslü nesirde Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalarla yüklü ağır bir dil kullanılmıştır.
- Sanatlı, secili, uzun cümleli nesirlerdir.
- Hüner göstermek amacıyla yazılmış nesirlerdir.
- Ahlaki ve felsefi kitaplar, bazı mektuplar süslü nesirle kaleme alınmıştır.
- Sinan Paşa’nın Tazarru-name’si, Fuzuli’nin Şikâyetname’si, Veysi ve Nergisi’nin münşeatları süslü nesrin örnekleridir.
