Bağdatlı Ruhi'nin Hayatı, Edebi Kişiliği ve
Eserleri
Hayatı:
16. yüzyılın büyük şairlerinden olan sanatçı, Terkib-i
Bend’i ile ünlüdür. Asıl adı Osman olan sanatçı, Bağdat’ta doğmuş, yine orada
yaşayıp vefat etmiştir. Babası Osmanlı ordusunda bir asker olan şairin kendisi de sipahidir. Dönemin ünlü isimleriyle
arkadaşlık kurmuş, çeşitli savaşlara katılmıştır. Eleştirel tarzı ve yalın
üslubu ile ünlenmiş ve eserlerinde toplumsal sorunları ön plana çıkarmıştır.
1605 yılında Şam’da öldüğü sanılmaktadır.
Edebi Kişiliği:
- Toplumsal eleştiride Divan şiirinde büyük bir çığır açmıştır. Bu anlamda ilk temsilci sayılır.
- Eserlerinde sosyal konuları işlemiş ortaya koyduğu tenkit ve düşüncelerle dikkat çekmiştir. Daha çok Ortadoğu bölgelerindeki idari sistemi eleştirel bir tarzda satirik bir üslupla anlatmıştır.
- Çok gezen söyleyeceklerini dile getirmekten çekinmeyen Bağdatlı Ruhi, rind bir şairdir.
- Eserlerinde tasavvufi düşüncelere de yer verir.
- Şiirlerinde devrine göre sade bir dil tercih etmiş halk kelime ve tabirlerini ustalıkla kullanmıştır. Divanında konuşma diliyle söylenmiş mısralar da çokça yer alır.
- Bağdatlı Ruhi'nin şiirlerindeki tamlama ve yabancı kelimeler yazıldığı döneme göre daha azdır.
- Şiirlerini sosyal olaylara verdiği önemden sanat endişesi duymadan yazar.
- Akıcı bir üslupla yazdığı şiirlerinde samimilik ve içtenlik önemli unsurlar olarak yer alır.
- Şiirlerinde en çok gazel nazım şeklini tercih eder. Divanında 1115 gazel yer alır. Gazellerinde lirik söyleyiş ön plandadır.
- Bağdatlı Ruhi, Fuzuli'nin derin etkisi altında kalır. Fuzuli'nin oğlu Fazlı ile de arkadaşlık kurar.
- Divan sahibidir. Divanında yer alan "Terkibibent" adlı yapıtı Bağdatlı Ruhi'ye büyük bir ün kazandırır. Şairin ismi adeta bu "Terkibibent" ile anılır olmuştur. Hem Divan Edebiyatı'nda hem de Tanzimat Edebiyatı'nın önde gelen şahsiyetleri tarafından Terkib-i Bend'ine nazireler yazılmıştır.
Eserleri:
- Divan: En önemli eseri
Divan'ı ve bu divanda yer alan "Terkibibent" adlı 17 bentten oluşan
yapıtıdır. Eserde her bent sekiz beyitten oluşmaktadır. Bağdatlı Ruhi'ye büyük
bir ün kazandırmış olan yapıt toplumsal hiciv özellikleri taşır. Bu eserde
şair, insanların güçsüz ve eksik yanlarını büyük bir maharetle yermiş dönemin
kusurlu, eksik yanlarını, din konusundaki ikiyüzlülükleri, kötülükleri
işlemiştir. Terkib-i Bent'e başta Ziya Paşa olmak üzere pek çok şair tarafından
nazire yazılmıştır.
