Sadri Ertem'in Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri
Hayatı:
1898’de
İstanbul’da doğdu. Darülfünun Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünden mezun oldu.
İstanbul’da çeşitli okullarda felsefe hocalığı yaptı. Anadolu’ya geçerek Millî
Mücadeleye katıldı ve Hâkimiyet-i Milliye ile Yeni Gün gazetelerinde yazı
işleri müdürlüğü, bir dönem de milletvekilliği yaptı. İlk hikâyesi 1917’de Genç
Yolcular’da çıktı. Yapıtları, gerçekçilik akımının ilk ürünleri arasında yer
aldı. Öykü ve romanlarında sanayileşme sorunlarına, toplumsal değişimlere,
tüccar-köylü, patron-işçi ilişkilerine ve Batı taklitçiliğine eleştirel bir
bakışla yaklaştı. Sanatçı, 1943’te Ankara’da vefat etti.
Edebi Kişiliği:
- İlk toplumcu roman ve hikâye yazarlarındandır.
- Edebiyatın işlevinin emekçi kitlelerin bilinçlendirmesi olduğunu savunmuş, Atatürk ilkelerini toplumculukla bağdaştırmaya çalışmıştır.
- Ağa-tüccar sömürüsünü, fabrika-işçi ilişkisini, bürokrasinin halk üzerindeki baskısını anlatmıştır.
- Sanat kaygısı yoktur. Kitabi bilgilere dayanan bir gerçekçilik anlayışı vardır.
- “Bir Varmış Bir Yokmuş”ta Tanzimat yıllarında başlayan kapitülasyonların sebep olduğu felaket ve sarsıntıları; “Düşkünler”de Tanzimat’la birlikte başlayan yüksek memur bürokrasisinin zamanla yozlaşmasını; “Yol Arkadaşları”nda Batı Anadolu’daki kasaba ve şehirlerinden bazı kesitler sunar.
- Eleştirel gerçekçilik akımının önde gelen yazarlarındandır. Sosyal-sosyolojik olaylar üzerinde durmuştur.
- Eserlerinde gazetecilikten gelme bir alışkanlıkla, biçim kaygısı gütmeyen yalın bir biçem kullanmıştır.
- Duygusallıktan, tasvir ve psikolojik derinlikten uzak, tüm gücünü fikirlerden alan, her şeyi sonuç bölümünde söyleyiveren bir anlatımı vardır.
- Eleştirel gerçekçilik akımının önde gelen yazarları arasında yerini alan Sadri Ertem, yazılarında edebiyatın çeşitli sorunlarını maddeci felsefenin etkisinde ve eleştirel gerçekçi bir sanat anlayışı doğrultusunda kuramsallaştırmaya yöneldi.
- Ertem’in eserlerinden bazıları Rusça, Fransızca, Almanca, İngilizce, Yunanca, Çince ve Arapça’ya çevrilmiştir.
Eserleri:
- Roman: Çıkrıklar
Durunca, Bir Varmış Bir Yokmuş, Düşkünler, Yol Arkadaşları
- Öykü: Silindir Şapka
Giyen Köylü, Bacayı İndir Bacayı Kaldır, Korku, Bay Virgül, Bir Şehrin Ruhu
- Gezi: Ankara-Bükreş,
Bir Vagon Penceresinden
- Deneme: Fikir ve Sanat
- Çıkrıklar Durunca: Sadri Ertem’in fabrika malı satanlarla dokumacılar arasındaki mücadeleyi ele alan “Çıkrıklar Durunca” adlı romanı, sosyal roman türüne ait ilk örnek gösterilebilir. Romanın konusu Osmanlı Devleti’nin son döneminde bir alevi köyünde geçer. Romanda yerli dokuma tezgâhlarının ve bunlara yün üreten çıkrıkların Avrupa tekstil sanayisi karşısındaki çöküşü, bu çöküşün toplumsal yaşamda meydana getirdiği bunalımlar işlenir.
