Yusuf Ziya Ortaç'ın Hayatı, Edebi Kişiliği
ve Eserleri
Hayatı:
Yusuf Ziya Ortaç 1895'te İstanbul'da doğdu. 11
Mart 1967'de İstanbul'da yaşamını yitirdi. "Hecenin Beş Şairi" grubunun
üyesi ve öncülerinden. İstanbul Vefa İdadisi'ni bitirdi. 1915'te Darülfünun-ı
Osmani'nin (İstanbul Üniversitesi) açtığı yeterlilik sınavını kazanarak
edebiyat öğretmeni oldu. Çeşitli okullarda dersler verdi. Orhan Seyfi Orhon'la
birlikte çıkardığı "Akbaba" mizah dergisini ölümüne değin yayınladı.
1946-1954 arasında Ordu milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde
bulundu.
Şiire
aruzla başladı. Ziya Gökalp'in etkisiyle hece ölçüsünü benimsedi, bu türün
başarılı örneklerini verdi. "Hecenin Beş Şairi"nden biri olarak
ünlendi.
Şiirleri
Türk Yurdu, Servetifünun ve Büyük Mecmua'da yayınlandı. Akbaba dergisinde akıcı
bir dille, rahat okunur bir tarzda yazdığı fıkralarında siyasal mizahın özgün
örneklerini verdi. Mizah/hiciv türündeki yazılarında "Çimdik" takma
adını kullandı.
Edebi Kişiliği:
- 1914 yılında Kehkeşan dergisinin açtığı yarışmada şiirinin birinci seçilmesinden sonra edebiyat dünyasına adımını atar.
- Aruz vezniyle kaleme aldığı ilk şiirlerinin çoğunu “İctihad” dergisinde yayımlamıştır.
- Rıza Tevfik’in aracılığıyla Ziya Gökalp’le tanıştıktan sonra şiirlerini hece vezniyle yazmaya başlamıştır.
- “Hecenin Beş Şairi”nden (Beş Hececiler) biri olmuştur.
- Manzumelerinin bir kısmını Türk Yurdu dergisinde neşreder.
- Millî Edebiyat akımını benimser.
- 1917’de Şairler Derneği’ne katılmış; aynı yıl Servetifünûn’da Millî Edebiyat akımını destekleyen ve hece veznini savunan yazılar kaleme almıştır.
- “Şair” isimli bir şiir dergisi çıkararak yayıncılık hayatına girmiştir. Bu dergi kısa süreli olur.
- 1919’dan sonra daha çok mizah ve hiciv alanında yazdığı şiir ve yazılarını, “Diken, İnci, Ayna ve Aydede” gibi dergilerde yayımlamıştır.
- Şair Nedim, Türk Yurdu ve Büyük Mecmua gibi dergilerde de şiir ve yazıları yayımlanır.
- Millî Mücadele’nin ardından önemli mizah dergilerinden biri olan Akbaba’yı neşreden Yusuf Ziya, bu dergide “Çimdik” ve “İzci” takma adlarıyla mizahî şiirler ve yazılar kaleme almıştır.
- Yusuf Ziya, Akbaba’nın hem patronu, hem şâiri, hem başyazarı, hem yazı işleri müdürü hem de en önemli espri kaynağıdır.
- 1928 yılının Nisan ayında “Yedi Meşale” adlı bir kitap çıkararak sanat hayatına giren gençleri bir arada tutmak ve yüreklendirmek üzere Meş’ale adlı sanat ve edebiyat dergisi çıkarmıştır.
- Yusuf Ziya, sade Türkçeyi ve hece veznini ustalıkla kullanmıştır. “Üslup ustası” şeklinde nitelendirilmiştir.
- Eserlerinin şiir için gerekli hissî ve fikrî derinliğe sahip olmadığı ifade edilir.
- Manzumelerinde, vatan ve millet sevgisi, kahramanlık, savaş gibi millî duyguları işleyen temalar geniş yer tutar.
- Bunların yanı sıra, aşk, tabiat, bohem hayatı, aile ve ölüm temalarını da işlemiştir.
- Aşk şiirlerinin çoğunda, uçarı ve çapkınların espri yüklü gönül maceralarını dile getirir.
- Zamanla tamamen mizah ve hiciv alanına kaymış, edebiyatımızda özellikle Akbaba’da yayımlanan manzum hicivleri ve mizahî tarzdaki yazılarıyla tanınmıştır.
- Ortaç, özellikle akıcı bir dille yazdığı fıkralarında, siyasal anlamda mizah türünün özgün örneklerini vermiştir.
- Tiyatro eserleri de yazmıştır.
- “Binnaz” adlı üç perdeli trajedisi Darülbedayi sahnelerinde oynanmış ve bu eser Türk tiyatro tarihinde heceyle yazılmış başarılı ilk manzum piyes olarak kabul edilmiştir. Lale Devri'ni konu alır.
Eserleri:
- Şiir: Akından Akına,
Âşıklar Yolu, Şâirin Duası, Şen Kitap (mizahi manzume), Cenk Ufukları, Yanardağ,
Bir Servi Gölgesi (karma – şiir, oyun, hikâye), Kuş Cıvıltıları (çocuk
şiirleri), Bir Rüzgâr Esti, Nikâhta Kerâmet
(karma - şiir, oyun, söyleşi)
- Tiyatro: Binnaz,
Nâme (Eski Mektup), Kördüğüm, Latife, Aşk Mektebi
- Roman: Dağların Havası
(manzum roman), Göç (otobiyografik roman), İsmet İnönü (biyografik roman), Üç
Katlı Ev, Kürkçü Dükkânı, Şeker Osman
- Fıkra (mizah): Beşik,
Ocak, Sarı Çizmeli Mehmet Ağa, Gün Doğmadan
- Hâtıra: Bir Varmış Bir
Yokmuş: Portreler, Bizim Yokuş
- Gezi: Göz Ucu ile Avrupa
- Biyografi: Nedim,
Seyranî, Faruk Nafiz: Hayatı ve Eserleri, Ahmet Haşim: Hayatı ve Eserleri
