Serbest Nazım ve Toplumcu Şiir (1920 –
1960)
Serbest Nazım:
Genellikle ölçü ve kafiyeye bağlı bulunmayan, dizelerindeki hece sayısı değişik
olan şiirlerdir. Servet-i Fünûn’dan sonra kullanılmaya başlanan bu nazım şekli
günümüzde çok yaygınlaşmıştır. Ölçü ve kafiye şiire ahenk verir. Serbest
nazımlarda ise bu ahenk aliterasyon ve asonanslarla sağlanır.
Serbest nazmın, şairlerin kullanışlarına göre pek çok
çeşitleri vardır. Bunun için de henüz belirginleşmiş bir kuralı yoktur.
Toplumcu Şiir: Halkı
ve halkın sorunlarını anlatan şiir türüdür. Nazım Hikmet ve Rıfat Ilgaz’ın
şiirleri buna örnektir. Yirminci yüzyılın başlarında, neredeyse tüm dünyada eş
zamanlı olarak gelişen siyasal ve toplumsal hareketlere bağlı olarak yeni bir
edebiyat akımı doğar.
Toplumsal gerçekçilik ya da sosyalist gerçekçilik adı
verilen bu akım; şiirden, edebiyatın ve sanatın her alanına kadar geniş bir
yelpazede etkisini gösterir. Emekçilerin sorunlarını, emek-sermaye çelişkisini
ve yaşamsal kaygılarını konu alan bu akım, “toplum için sanat” görüşünü temsil
eder.
Serbest Nazım ve Toplumcu Şiirin
Özellikleri:
- Pragmatik, yani çıkarcı şiirdir.
- Şiir tezlidir, savunulan bir görüş vardır ve bu görüş kendini şiirde belli eder.
- Şair, toplumun bir parçası olduğu için şiirlerini toplumsal bir kaygı ile yazmalıdır.
- Şair ancak toplum şiirleri yazarak kendini geliştirebilir. Bireysellikten önce kolektiflik vardır.
- Dilin harekete geçiren gücünden, etkisinden yararlanılmıştır.
- Söylev üslubundan yararlanılmıştır.
- Geniş kitlelere hitap etmek, onları harekete geçirmek için yazılmıştır.
- Şiirde biçimden çok içeriğe önem vermişler bu sebeple de ölçüsüz, kafiyesiz şiirler yazmışlardır.
- Gelecekçilik (Fütürizm) akımından etkilenmişlerdir.
Gelecekçilik (Fütürizm): 20.
yüzyılın başlarında İtalya’da ortaya çıkan bu akımın sanatçıları, şiirde temel
öğelerin cesaret, isyan ve cüret olduğunu savunmuşlardır. Edebiyatın durgun
değil hareketli, barışçıl değil kavgacıl olmasını istemişlerdir. Savaşı
övmüşler ve geçmişi kötülemişlerdir. Türk Edebiyatında Nazım Hikmet, ünlü Rus
şairi gelecekçi Mayokovski’den etkilenmiştir.
Serbest Nazım ve Toplumcu Şiirin Önemli
Temsilcileri:
- Nazım Hikmet
- Rıfat Ilgaz
- Ceyhun Atuf Kansu
- Ercüment Behzat Lav
- Hasan İzzettin Dinamo
- Hasan Hüseyin
- Ahmet Arif
- Özdemir İnce
- Can Yücel
