Musahipzade Celal'in Hayatı, Edebi
Kişiliği ve Eserleri
Hayatı:
Musahipzade
Celal, 1868 yılında İstanbul’da doğdu. Tiyatroya bu türün yeniden önemsenmeye
başlandığı II. Meşrutiyet yıllarında başlayan sanatçı, Cumhuriyetin ilanından
sonra eserler vermeye devam etmiştir. Eserlerinde konularını genellikle Osmanlı
döneminden ve günlük yaşamdan almıştır.
Edebi Kişiliği:
Osmanlı
toplumunda yozlaşan değerleri hicveden komedi tarzında eserler vermiştir. Sosyal
tenkide büyük önem vermiş, bu hicivlerle eserleri daha çok töre komedisi halini
almıştır. Tiyatroya olan ilgisi Tercüme Odası’nda görev yapmaktayken ortaya
çıktı. Arkadaşları ile arasında orta oyunları tertip edip bizzat kendisi de bu
oyunlarda zenne rollerine çıktı. Osmanlı Kumpanyası’nın oyunlarını takip
etmesiyle oyun yazmaya karşı merak duydu.
Tiyatro
bilgisini Ahmet Vefik Paşa’nın Moliere çevirilerini inceleyerek artırdı.
1908’de Tercüme Bürosu’ndan ayrılınca zamanının büyük bölümünü oyun yazma
çalışmalarına ayırdı. Yayımlanan ilk oyunu olan Türk Kızı’nı bu dönemde yazdı,
oyun 1912’de Köprülüler adıyla Manakyan Tiyatrosu’nda sahnelendi.
Belediye
işlerine kadıların baktığı devri hicveden İstanbul Efendisi adlı ilk müzikal
oyununun ardından; Macun Hokkası, baba parası yiyen mevki sahibi kimseler ile
yaşamlarını alın terleriyle kazanmaya çalışan emekçiler arasındaki karşıtlığı
anlatan Yedekçi, Kaşıkçılar, Atlı Ases, Demirbaş Şarl gibi oyunları yazmaya ve
sahnelenmeye devam etti. 1919-1924 yılları arasında yazdığı oyunların hepsi
Osmanlı Operet Heyeti tarafından sahnelendi.
Lale Devri
adlı oyunu, İstanbul’da ilk defa kadınların tiyatroya gelmesini sağlayan oyun
oldu. O sene Ramazan ayında ilk defa kadınların da gece tiyatroya gelip bu
oyunu izlemesi için izin verildi. Türkiye’ye özgü denebilecek bir müzikal
komedi türünün ilk yazarı olma özelliğini taşıyan Musahipzade, 18.yüzyıl
Osmanlı toplumundaki idari bozuklukları ve dini sömürüyü yansıtmıştır.
Musahipzade
Celal, hem Milli Edebiyatın hem de Cumhuriyet’in önemli bir tiyatro yazarıdır.
Sanatçının adı bir vefa borcu olarak günümüzde Şehir tiyatrolarının Üsküdar
sahnesine verilmiştir.
- İlk oyunu 1913’te sahneye konulan “Köprülüler”dir.
- Hafif, müzikli oyunlar yazmayı sürdüren yazarın oyunları, daha çok töre güldürüsü niteliği taşır.
- Konularını daha çok Osmanlı tarihinden alan oyunlar yazmıştır.
- Oyunlarında çeşitli dönemlerdeki sosyal hayatı, töreleri, inançları ve düşünceleri gülünç yanlarıyla anlatmıştır.
- Sosyal eleştiriye büyük önem vermiştir.
- Oyunları siyasal ve belgesel niteliktedir.
- Saray yaşamını ve sosyal dramları anlatmıştır.
- Yakın tarih ve Türk dünyası işlediği konular arasındadır.
- Oyunları teknik yönden başarılı değildir.
- Kişileri döneminin dil özellikleriyle konuşturmuştur.
- Üsküdar’daki tiyatro onun adını taşımaktadır.
- Türk Kızı, Köprülüler, İstanbul Efendisi, Lâle Devri, Macun Hokkası, Yedekçi Kaşıkçılar, Atlı Ases, Demirbaş Şarl, Moda Çılgınları, İtaat İlâmı, Fermanlı Deli Hazretleri, Aynaroz Kadısı, Kafes Arkasında, Bir Kavuk Devrildi, Mum Söndü, Pazartesi-Perşembe, Gül ve Gönül, Balaban Ağa, Selma, Genç Osman, Gücü Gücü Yetene, Kadın Tertibi, Kısmet Değilmiş, Hisse-i Şayia, Sekizinci, Ceza Kanunu
