Gulyabani (Hüseyin Rahmi Gürpınar) Romanının Özeti ve Karakterleri
Kitabın Özeti:
Kış
geceleri çocuklara masal anlatan altmışını geçmiş Muhsine Hanım, bir gece,
kendi anıları arasında yer alan Gulyabani’yi anlatır. Genç yaşında kimsesiz
kalan Muhsine, evlendirildiği sarhoş kocasının kötülüklerinden kaçarak
Üsküdar’da, Bulgurlu’dan ötede, cinleri, perileri ile tanınmış bir çiftliğe
kapanır. Çiftlik evinde Çesmifelek Kalfa ile Ruşen Dadı adında bir zenci aşçıdan
başka, bir de delirdiği söylenen kendisine gösterilmeyen, Hanımefendi vardır.
Muhsine’ye odası gösterilir, perilere karşı nasıl davranacağı öğretilir.
Muhsine, odasında yalnız başına, il k geceyi anlatılmaz korkular içinde
geçirmiş dışarıdan gelen horoz ötüşleri, ördek vakvakları, davul zurna sesleri
ve buna benzer gürültüler arasında öğrendiklerini uygulamış, sonra bayılmıştır.
Ertesi gün çiftlikten ayrılmak için giriştiği çabalar boşa çıkar. Artık her gün
aklının ermediği başka başka olaylarla karşılaşır. Muhsine şaşırmıştır. Sonra
bunun, yardım isteyen Hanımefendi olduğunu ve arada gelen minare boylu bir
zebani (Gulyabani) tarafından çıldırtılmış olduğunu anlar. Başka bir akşam,
yattıktan sonra Muhsine’nin odasından yüklükten saz sesleri gelir; biraz sonra
da çiftlik isçilerinden Hasan’ın perisi çıkarak ona aşk ilan eder; sabaha karşı
yok olur. Ertesi gün Muhsine, kendi perisinin de, Hasan’a aşk ilan ettiğini
öğrenir. Böylece Hasan ve Muhsine birbirlerinin olmak için sözleşirler. Hasan,
bir toplantı akşamından sonra Muhsine’yi yoklamaya geldiği sırada, çiftlik
sahibi Sevki Efendi’nin perisi de çıkagelir. Boğuşmadan sonra, içeriye giren
başka periler tarafından Hasan götürülür. Ertesi gün Hasan’ın öldüğü haber
verilince Muhsine çılgına dönerek Hasan’la ilgisini açıklar. Çiftlikteki
kadınları bir korku almıştır. Geceyi Hanımefendinin yanında geçirmeye karar
verilir. Gece, Hanımefendi’nin odasının altında dört defa baykuş öter. Bu
hepsinin öleceğine işaretti. Depreme benzer bir sarsıntı olur ve sonunda, düdük
ve trampet arasında servi ve kavakla aynı boyda Gulyabani çıkagelir. Bahçede
omuzlarında tüfekleriyle bir sürü tüylü peri de ortaya çıkmıştır. Muhsine
artık, ölümü göze alarak pencereden her şeyi izlemekte, Gulyabani’nin korkutucu
bağırtılarına cesaretle karşı koymaktadır. Biraz sonra Gulyabani, üçüncü katta
olan odanın penceresinden sırığını içeri sokup bütün eşyayı ortaya döker. Ruşen
ile Çesmifelek sırığı tutar, yalvarır, bağırışlar. Sonunda çiftliğin bahçe
kapısından silahlı ve meşaleli köylüler girip perileri yakarlar. Aralarında
Hasan da vardır. Gulyabani çaresiz teslim olur; soydukları zaman bunun çiftlik
kâhyası Zekeriya Efendi, öteki peri kılığındakilerin de çiftlikte çalışanlar
olduğu anlaşılır. Hasan, okuma yazması olan şehirli bir gençtir; köşkün
esrarını çözmek amacıyla çiftliğe isçi olarak girmiş; odadaki boğuşmadan sonra
götürülürken kaçmış, köylüyü toplayarak gerçeği ortaya çıkarmıştır. Çiftlikteki
bu düzen de, iki yeğen tarafından, deli raporu aldıkları halalarının mal ve
parasını istedikleri gibi harcamak amacıyla düzenlenmiştir. Son olaydan her
şeyi öğrenen Hanımefendi, Hasan’a para ve mal verir; onu çiftliğine kâhya
yaparak Muhsine ile evlendirir.
Karakterler:
- Muhsine: Çok temiz
kalpli, iyiliksever, kimsenin kötülüğünü istemeyen, saf, her şeye çabuk inanan,
sevgi dolu, her şeye rağmen iyimser olmaya çalışan bir kadın.
- Ayşe Kadın: Emeline
ulaşmak için her kötülüğü yapabilecek düzeyde sahtekar, menfaatçi, düzenbaz,
gözü kendisinden başkasını görmeyen, nankör biridir.
- Bekir Çavuş: Bekir
Çavuş da Ayşe Kadın ‘dan aşağı kalmayacak kadar sahtekar ve düzenbaz bir adamdır.
- Çeşmi Felek Kalfa: İyi
ve temiz kalpli bir kadındır. Her şeye çabucak inanması, insanlara çabuk
güvenmesi ve yardımsever olması da bu özelliğini desteklemektedir.
- Ruşen Hanım: Ruşen
Hanım biraz daha kurnaz, fakat Muhsine ve Çeşmi Felek Kalfa kadar iyiliksever,
olayları daha çok sorgulayan, anlayışlı bir kadındır.
- Evin Hanımı: Ruhsal
bakımdan diğerlerinin değerlendirdiğinin aksine gayet zeki, anlayışlı, biraz
korkmuş, yıpranmış, iyiliksever, temiz kalpli bir kadındır.
- Hasan: Fiziksel
güzelliğini ruhuna da yansıtabilmiş, sevdiği insan için her şeyi yapabilecek
derecede fedakar, iyi kalpli bir adam.
- Şevki Bey: Aşırı
derecede para düşkünlüğü yüzünden bütün iyi vasıflarını kaybetmiş, düzenbaz,
sahtekar, hain bir adam.
