Ali Ekrem Bolayır Hayatı, Edebi Kişiliği
ve Eserleri
Hayatı:
1897
yılında İstanbul’da dünyaya geldi. 27 Ağustos 1927 günü İstanbul’da hayatını
kaybetti. Namık Kemal’in oğludur. Bazı
eserlerinde İlham ve A. Nadir imzalarını da kullandı.
İlköğrenimini
Cerrahpaşa’daki Mahalle Mektebi’nde tamamladı. Ardından bir yıl kadar Fatih
Askeri Rüştiyesi’ne devam etti. Babası Namık Kemal’in mutasarrıflık ile sürgün
edildiği Rodos ve Sakız adalarında öğrenimine devam etti. Bu dönemde hadis,
Arap-Fars edebiyatı ve Fransızca dersleri aldı. 1888’de babası vefat edince II.
Abdülhamid tarafından Mabeyin Katipliği’ne tayin edildi. On sekiz yıl bu görevi
sürdürdükten sonra 1906’da Kudüs mutasarrıfı ve II. Meşrutiyet ilanı ile
birlikte Beyrut Valiliği görevine getirildi. Bu son görevinden göreve
getirildikten sadece üç gün sonra istifa eden
Ali Ekrem Bolayır 1888 yılının Eylül ayında Cezayir Bahr’i Sefir
valiliği görevine atandı. 1910 yılından başlayarak kısa dönemler halinde 1933’e
kadar Darülfünun’da edebiyat kuramı, edebiyat ve metin açıklaması gibi dersleri
okuttu. Maltepe Askeri Lisesi ve Galatasaray Lisesi’nde edebiyat öğretmeni
olarak çalıştı.
Henüz on
yaşında iken babası Namık Kemal’in desteği ile şiir yazmaya başlayan Ali Ekrem
Bolayır, on yedi on sekiz yaşlarına geldiğinde düzgün manzumeler yazmaktaydı.
Bir Servetifünun şairi olarak tanımakla beraber,
şiirlerinde konuşma dilini ve hece veznini kullanması ve ayrıca sosyal konulara
yer vermesi sebebi ile diğer Servetifünun şairlerinden ayrıldı. Gerçekleri
romantik bir tarzda ifade etti. Hece ölçüsü ile şiirler yazan ilk şairlerden
biri olarak kabul edildi. Şiirleri dışında edebiyat, tarih ve tiyatro
alanlarında kaleme almış olduğu şiirleri ile de adından söz ettirdi.
Hayatının
son yıllarında geçim sıkıntısı çeken Ali Ekrem Bolayır, Ünlü hekim Mazhar Osman
tarafından tedavi edildi. Zincirlikuyu
Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Edebi Kişiliği:
- On yaşlarında şiir yazmaya başlamıştır.
- 17-18 yaşlarında ilk şiir denemelerini Mirsad ve Resimli Gazete’de yayımlamıştır.
- Mâbeyn’de görevli olduğu için yazılarında önce “İlham”, uzun bir süre de “A. Nâdir” imzasını kullanır.
- Maârif, Malûmat ve Servetifünun’da şiir ve yazıları yayımlanmaya başlar.
- Şiir anlayışını, Servetifünun ve Meşrutiyet sonrası olmak üzere iki devreye ayırabiliriz.
- 1908’e kadar kişisel, Meşrutiyetin İlanı ile birlikte daha çok sosyal, vatani, dini konular işlemiştir.
- Edebiyat-ı Cedide devresi, 1896-1900 yılları arasını kapsar.
- Tevfik Fikret gibi nazmı nesre yaklaştırma çabasındadır.
- Nazmı nesre yaklaştırdığı “Vasiyet” adlı şiirinde Anadolu ağzını kullanarak devrinde büyük bir yankı uyandırmıştır.
- Osmanlıca’nın ve aruzun koruyucusu olmakla birlikte, birçok şiirinde konuşma dilini ve hece veznini kullanmıştır.
- Hece ölçüsünü topluluk içinde ilk deneyen odur.
- Şiirlerinde genellikle tabiat, aşk ve ölüm gibi bireysel temaları işlemiştir.
- Servetifünun şairlerinden farklı olarak, sosyal konulara da yer vermiştir.
- Servetifünun şiirinin kusurlarından söz eden uzun bir tenkit yazmış ve bu nedenle Servetifünun’dan ayrılmak zorunda kalmıştır.
- Bu yazı muhaliflerin yayın organı olan Musavver Malûmat’ta yayımlandıktan sonra Edebiyât-ı Cedîde topluluğunun dağılmasında etkili olmuştur.
- Ali Ekrem çoğu eserini II. Meşrutiyet’ten sonra kaleme almıştır.
- Bu dönemde, şiirlerini daha sade bir dille yazmış ve yer yer heceyi kullanmıştır.
- Edebiyat-ı Cedîde’nin şiir anlayışından giderek uzaklaşmıştır.
- Çanakkale ve İstiklâl Savaşı yıllarında millî kahramanlık şiirleri yazar.
- Genel anlamda realist şiirler yazma gayreti içinde olduğu görülür.
- Edebiyat tarihi, tiyatro ve çocuk edebiyatı ile ilgili eserleri de vardır.
Eserleri:
- Şiir: Kasîde-i
Askeriyye, Kırmızı Fesler, Zılâl-ı İlhâm, Çocuk Şiirleri, Ana Vatan, Şiir
Demeti, Vicdan Alevleri, Tâir-i İlâhî (mesnevi tarzında hikâye)
- Nazım-nesir karışık:
Ordunun Defteri, Rûh-ı Kemâl
- Dil ve Edebiyat İncelemeleri:
Lisân-ı Edebiyyât, Edebî Meslekler, Lisân-ı Osmânî, Nazariyyât-ı Edebiyye
Dersleri, Şerh-i Mütûna Medhal, Lisanımız, Târih-i Edebiyyât-ı Osmâniyye,
Külliyyât-ı Kemâl Tab Olunuyor
- Monografi:
Recâizâde Mahmud Ekrem Bey, Nâmık Kemal
- Tiyatro: Bâria, Yavuz
Sultan Selim, Sükût, Mama Dadım Darılır, Engel, Eğlenirken
